۲۰ صفر ۱۴۱۵ قمری – ۷ مرداد ۱۳۷۳ شمسی – اولی الامر

اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ اَلْحَمْدُ للهِ وَ الصَّلاةُ وَالسَّلامُ عَلَي رَسُولِ اللهِ وَ عَلَي آلِهِ آل الله لَا سِيَّمَا عَلَي بَقِيَّةَ اللهِ فِي الْاَرَضِينَ رُوحِي وَ اَرْوَاحُ الْعَالَمِينَ لِتُرَابِ مَقْدَمِهِ الْفَدَاءُ وَ اللَّعْنَةُ الدَّائِمَةُ عَلَي اَعْدَائِهِمْ اَجْمَعِينَ مِنَ الْآنِ اِلَي قِيَامِ يَوْمِ الدِّينِ.

«اَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُوْلِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ»^([1])

در دستورات قرآن به اين كلمه زياد برخورد مي‎كنيم كه اطاعت خدا را بكنيد، اطاعت پيغمبر و آن كسي كه از جانب خدا قوانين را آورده بكنيد. ولي در يك آيه مي‎فرمايد: «وَ أُوْلِي الْأَمْرِ»، صاحبان امر؛ كساني كه از جانب ‎پروردگار مي‎توانند امر كنند، صاحب امرند آن‌ها را هم اطاعت كنيد.

اين‌جا يك بحث علمي هست كه اگر توجه كنيد، متوجه مي‎شويد كه از خود قرآن مي‎شود «أُوْلُوا الْأَمْرِ» را تفسير كرد.

در قرآن مجيد امتياز را خداي تعالي به دو چيز داده: يكي به تقوا و ديگري به علم. در خصوص تقوا مي‎فرمايد: «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ»^([2]) در خصوص علم مي‎فرمايد: «هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ»^([3])، «يَرْفَعْ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ»^([4]) بنابر اين در قرآن فقط امتياز به دو چيز است، يكي تقوا و ديگري علم. حتي اگر دربارة جهاد كه «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ عَلَى الْقَاعِدِينَ أَجْرًا عَظِيمًا»^([5]) كه خداي تعالي مجاهدين را بر آن‌هايي كه خانه نشين‎اند و تنبل‌اند و جهاد در راه خدا نمي‎كنند فضيلت داده، پاره‎اي از تقوا است در حقيقت. پس امتياز انسان به تقوا و علم است. ساير امتيازات در اسلام ملغا شده. سياهي، سفيدي، عرب، عجم، فرض كنيد شاه، گدا، ثروتمند، كم ثروت، اين‌ها امتيازي از نظر قرآن و اسلام نيست. اين يك مطلب، اين مطلب را داشته باشيد.

مطلب دوّم اين‌كه هميشه يك كسي كه بالاتر است، مقام بالاتري را دارد، مي‎تواند به كسي كه زير دست است امر بكند. در عرب هيچگاه شخصي كه پايين تر است به بالاتر امر نمي‎كند. يعني اگر فرزندي به پدرش چيزي گفت،. گفت: فلان كار را بكن، اين را عرب اسمش را امر نمي‎گذارد بلكه اسمش را «سؤال» مي‎گذارد امّا اگر خداي ‎تعالي به ما فرمود: «بايد فلان كار را بكنيم» اين‌جا امر كرده يا اگر پدر به فرزند گفت: بايد فلان كار را بكني يا فلان كار را بكن آن امر كرده، اين دو مطلب. اين دو مطلب را داشته باشيد تا بتوانم «أُوْلُوا الْأَمْرِ» را برايتان معنا كنم.

خدا در اين آيه مي‎فرمايد شما از سه كس اطاعت كنيد: «خدا» كه معلوم است، «پيغمبر» چون واسطة وحي است اين هم معلوم و كساني كه در هر زمان صاحب امرند يعني برتري بر تمام مردم دنيا و مؤمنين دارند و اين‌ها برتري‎شان هم طبق خود آيه شريفه قرآن از «علم و عصمت» بر سايرين امتياز دارند.

هر كس در زمان شما از همه بيشتر داراي علم و عصمت و پاكي و تقوا بود او «أُوْلُوا الْأَمْرِ» شما است. ببينيد خيلي مسأله روشن مي‎شود. در زماني كه علي‎بن ابيطالب بعد از پيغمبر اكرم بود تمام مردم دنيا را اگر مي‎گشتيد، تحقيق مي‎كرديد عالم‌تر از علي، پاك‌تر از علي كسي نبود. او صاحب امر بود يعني اين اختيار را داشت كه به همه امر كند و عرب به يك چنين فردي صاحب امر مطلق اطلاق مي‎كند. يك مطلب علمي است. لذا ما براي تفسير و تأويل اين آيه‎ي شريفه احتياج به روايات نداريم. وقتي به ما گفتند: «أُوْلِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ» يعني شما بگرديد در بين خودتان هر كدام علمش بيشتر، هر كدام تقوايش بيشتر او «أُوْلِي الْأَمْرِ» شما است، صاحب امر شماست. در زمان ما «أُوْلِي الْأَمْرِ»كي هست؟ حضرت بقيةاللهارواحنا فداه. ما نمي‎توانيم بگوييم كه يك نفر ديگر ممكن است يك گوشه‎ي دنيا باشد كه او علمش يا تقوايش از حجة ابن الحسن بيشتر باشد.

در زمان امام عسكري كي بود؟ خود حضرت عسكري.

در زمان هر يك از ائمه اگر مي‎گشتيد و تحقيق مي‎كرديد تنها يك نفر عالمتر و با تقواتر و بلكه معصوم و پاك‌تر از همه بود لذا او صاحب امر بود.

خوب همان‌طوري كه براي ما اين معنا مجهول است و بايد يك مقداري رويش كار بكنيم تا معناي «أُوْلُوا الْأَمْرِ» را بفهميم در زمان پيغمبر اكرم هم همين‎طور بود. مكرّر خدمت رسول اكرم رسيدند، گفتند: آقا، «أُوْلُوا الْأَمْرِ» كي هست؟ پيغمبر چيز اضافه‎اي نفرمود. هماني كه عقلتان، تحقيقتان، فكرتان به شما مي‎گويد همان را فرمود. منتها تعيين موضوع كرد. زحمت شما را كم كرد‎.

اگر شما آمديد توي اين مجلس مي‎خواهيد داناترين و پاك‌ترين افراد را پيدا كنيد خوب خيلي برايتان مشكل است كه يك يك اين مردم را بررسي كنيد تا عالم‌ترين و پاك‌ترين را پيدا كنيد امّا اگر به يك كسي كه اعتقاد به صداقتش داريد از او سؤال كرديد، او به شما معرّفي كرد زحمت شما را كم كرده. لذا پيغمبر اكرم فقط زحمت ما را كم كرد و حال آن‎كه حتي زحمتي هم نداشت يعني از نظر سنّي و شيعه از نظر تمام مسلمان‌ها بلكه از نظر غير مسلمان‌ها در زماني كه پيغمبر اكرم از دار دنيا رفت از علي پاكتر و داناتر نبود – كه چند شب قبل اشاره كردم و ديگر نمي‎خواهم تكرار كنم – و هم‎چنين بعد از علي بن ابي طالب از حضرت مجتبي كسي پاك‌تر و عالم‌تر نبود. اين را شما فكر نكنيد كه ما يك مشت شيعه دور هم در عاصمة شيعه، در تهران، نشستيم و مي‎گوييم و صحبت مي‎كنيم نه. هر مسلماني كه در عالم وجود دارد و حتي غير مسلمان‌هايي كه علي بن ابي طالب را سخنانش را شنيده‎اند، مي‎گويند: از او عالم‌تر و پاك‌تر نبوده. بنابر اين «أُوْلِي الْأَمْرِ» او است.

اين‌جا يك جمله و يك نكته‎اي نمي‎دانم چون مجلسمان باصطلاح يك عدّه ممكن است درست مطلب را نتوانند هضمش كنند و بفهمند البته چون اكثريت بحمدالله افراد با استعداد و خوش درك در اين مدّت من شناخته‎ام از قيافه‎ها پيدا است، از طرز توجّه به مطالب پيدا است كه بحمدالله مطالب علمي را مي‎توانم در اين‌جا عرض كنم.

چرا گفتند اميرالمؤمنين فقط بايد به علي بن ابي طالب گفت حتي به امام حسن مجتبي جايز نيست ما بگوييم اميرالمؤمنين؟ اين يك مطلب عقلي است، علمي است. – دقت كنيد – امير يعني امر كننده. كسي مي‎تواند بر تمام مردم امر كند كه بر همه مزيّت داشته باشد. بعد از رسول گرامي اسلام تنها كسي كه حتّي مي‎تواند بر امام حسن هم امر كند، بر اما‎م حسين هم امر كند، بر حجة ابن الحسن هم امر كند چون پدر است علي بن ابيطالب است. امّا امام حسن نمي‎تواند به همه مسلمانها كه من جمله اميرالمؤمنين است، علي بن ابيطالب است، امر كند. لذا هيچكس غير از علي بن ابيطالب اميرالمؤنين [نيست] چون كلمة مؤمنين شامل حتي حضرت مجتبي و حضرت سيد الشهداء و ائمه معصومين هم مي‎شود. حتي شامل خود پيغمبر هم مي‎شود ولي انصراف دارد چون پيغمبر اين نام را روي اميرالمؤمنين گذاشته و بنابر اين اميرالمؤمنينِ مطلق فقط علي بن ابيطالب است امّا امام حسن بر همه مؤمنين مي‎تواند امر كند اما اين‌جا يك نفر باقي مي‎ماند كه علي بن ابيطالب باشد و لذا به او نمي‎شود گفت اميرالمؤمنين. به حضرت سيدالشهداء نمي‎شود گفت اميرالمؤمنين. اين را هم يك نكته‎اي بود به مناسبت مطلبم خدمتتان تقديم كردم.

بنابر اين يك عدّه بودند در زمان رسول اكرم خدمت پيغمبر اكرم مي‎رسيدند بعضي نكات مجهول را كه نمي‎خواستند رويش فكر زياد بكنند و الا با فكر هم مي‎توانستند مطلب را درك كنند، از پيغمبر اكرم سؤال مي‎كردند من جمله جابر بن عبدالله انصاري است كه «اربعين» به نام او ثبت شده – خوشا به حالش! – ايشان آمدند خدمت رسول اكرم عرض كرد: يا رسول الله! ما خدا را شناختيم «أَطِيعُوا اللَّهَ» خدا را مي‎شناسيم شما را هم كه شناختيم «أَطِيعُوا الرَّسُولَ». «أُوْلِي الْأَمْرِ» كيست؟ شما نگوييد: با اين مطلبي كه تو گفتي «أُوْلِي الْأَمْرِ» روشن شد الآن حدود شايد نزديك يك ميليارد مسلمان فكر مي‎كنند شاه مملكتشان «أُوْلُوا الْأَمْرِ» است. فكر مي‎كنند هر كس قدرت در دستش بود «أُوْلُوا الْأَمْرِ» است. و حال اين‎كه از نظر لغت حتي او «أُوْلِي الْأَمْرِ» نيست. او صاحب امر نيست. چه مزيّتي دارد بر مسلمان‌ها كه او بتواند بر مسلمان‌ها و بر مؤمنين امر بكند و مردم نتوانند امر بكنند؟! ما گفتيم امتياز با تقوا و علم است. الآن اگر شما يك قدم بگذاريد توي ممالك اسلامي غير ايران مثلاً در روز جمعه در مسجدالحرام، وقتي مي‎گويد: «اَللَّهُمَّ احْفَظْ اُولِي الْاَمْرِ مِنَّا» منظورشان «فهد» است كه خدايا! «أُوْلِي الْأَمْرِ» را حفظش كن. منظورشان فهد معلوم الحال است يا مثلاً در سوريه آن يكي، در آن مملكت ديگر آن يكي ديگر كه اكثراً اين‌ها يا فاسق و فاجر و خوب مثل شاهي كه ما در گذشته داشتيم و آن همه كثافت‌كاري‌ها داشت، آنهمه ظلم داشت. «أُوْلِي الْأَمْرِ» بايد كسي باشد كه بر همه امتياز داشته باشد. شما مي‎گوييد: چرا مردم آن زمان فكر نكردند؟

جابر بن ‎عبدالله انصاري آمد گفت كه يا رسول الله! «أُوْلِي الْأَمْرِ» را براي ما معرّفي كن. رسول اكرم هم فرمود: اوّل اين‌ها علي بن ابيطالب است، بعد حسن بن علي است، بعد حسين بن علي است، بعد علي بن الحسين السجاد، آن كسي كه لقبش سجاد است، آنقدر سجده مي‎كند، آنقدر بندگي در راه خدا مي‎كند كه خداي تعالي او را سجّاد ناميده و بعد از او محمد بن علي بن الحسين الباقرالعلوم. اين روايت را شيعه و سنّي نقل كرده‎اند مخصوصاً كه يك معجزه‎اي هم در آن گذاشته شده؛ پيغمبر اكرم فرمود: جابر! تو اين فرزندم را مي‎بيني. سلام من را به او برسان. در ميان اصحاب پيغمبر احدي تا زمان امام باقر نماند جز جابر. و بعد فرمود: بعد از آن جعفر بن محمد و بعد موسي بن جعفر يك يك را اسم برد تا رسيد به حضرت بقيةاللهارواحنا لتراب مقدمه الفداء. اين يك روايت، اهل سنت هم نقل كرده‎اند. يك كتابي است به نام منتخب الاثر – كه مجموعة مطالبي است كه مرحوم آيت الله العظماي بروجردي اين‌ها را بيان كرده و در زمان ما هم يكي از علماي بزرگ چاپش كرده‎اند – اين كتاب از اين‌جا شروع مي‎كند مطلبش را –سنّي و شيعه نقل كرده‎اند –پيغمبر اكرم فرمودند: «خُلَفَائِي مِنْ بَعْدِي اِثْنَا عَشَرَ». خلفاي من بعد از من دوازده نفرند روايات زيادي هست كه اين معنا را مي‎گويد، «كُلُّهُمْ مِنْ قُرِيش» اوّل مي‎فرمايد: همة‎شان از طايفه قريش است. بعد مي‎فرمايد روايات زيادي هست اين‌هايي كه مي‎گويم مضمون يك كتاب است، كتاب قطور، بعد مي‎فرمايد ‎كه «كُلُّهُمْ مِنْ بَنِي هَاشِم» همه‎شان از بني هاشم‎اند. دستة سوّم از روايات مي‎گويد: «اَوَّلُهُمْ عَلِيِّ‎بْنِ اَبِيطَالِبِ ثُمَّ الْحَسَنِ ثُمَّ الْحُسَيْنِ» بعد نه نفر – ديگر اسم نمي‎برد – نه نفر از اولاد حسين بن علي. در دستة چهارم از روايات مي‎فرمايد كه «خُلَفَائِي مِنْ بَعْدِي اِثْنَا عَشَرَ كُلُّهُمْ مِنْ قُرَيْشَ كُلُّهُمْ مِنْ بَنِي هَاشِمِ اَوَّلُهُمْ عَلِيُّ بْنُ اَبِيطَالِبِ ثُمَّ الْحَسَنُ ثُمَّ الْحُسَيْنُ ثُمَّ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ثُمَّ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ» يكي يكي اسم مي‎برد تا به حضرت ولي‎عصر صلوات الله عليهمي‎رسد. در دستة پنجم از روايات اين باب، پيغمبر اكرم خصوصيات و حالات و طاغوت‌هاي زمان آن‌ها را شرح مي‎دهد و بيان مي‎كند. در دستة ششم روايات اين كتاب خصوصيات وجود مقدس حضرت بقيةاللهرا شرح مي‎دهد و جميع علائم ظهور را بيان مي‎كند.

من در اين مسأله يك جرياني دارم. يك كتابي نوشته‎ام به نام «شبهاي مكّه» كه اين كتاب مكرر چاپ شده. دو سفر من به قصد زيارت مكه با ماشين شخصي رفتم. از همين راه تركيه به سوريه و اردن و بعد هم به عربستان سعودي و در ضمن راه بحث‌ها و تحقيقاتي در بارة مذاهبي كه در راهمان بود مي‎كردم من جمله در تركيه احساس كردم چهارده ميليون علي اللهي داريم، چهارده ميليون. كه مركز اين‌ها يك شهري است به نام ارزنجان، نزديك ارض روم است، و خوب من مي‎خواستم يك تحقيقاتي در بارة علي اللهي‎ها بكنم، اين‌هايي كه علي را خدا مي‎دانند.

يك مطلبي را به شما بگويم، بني اميه اسراي خاندان عصمت و طهارت را از هر كجا عبور دادند، آن مردم آن‌جا يا به قدري خباثت دارند كه حاضر نيستند نام علي را ببرند يا آن‌هايي كه پاك بودند شيعه هستند و يا غالي يعني غلو كننده دربارة علي بن ابيطالب. حالا اين فلسفه‎اي دارد نمي‎خواهم بحثش را بكنم. در اين شهرها‎ي تركيه و سوريه و اردن و بعد هم عربستان سعودي من عوض اين‌كه بروم دنبال جاهاي ديدني آن‌جا، تحقيق مي‎كردم دربارة مسايل علمي. ما در تركيه چون زبان بلد نبوديم، زبان تركي من بلد نبودم، مجبور بودم يك عربي را يك كسي را كه هم تركي بلد باشد هم عربي دست و پا كنيم و بعد او مترجم ما واقع بشود تا ما بتوانيم مطالب را با ديگران صحبت كنيم.

غالباً اين ائمه جماعت مساجد تركيه اگر چه سنّي بودند اين‌ها مترجمين خوبي براي ما بودند و لذا در ارزنجان يك شهري است – آن‌هايي كه تركيه رفته‎اند مي‎دانند – يك شهر نسبتاً بزرگي هم هست، من نزديك غروبي بود رسيدم آن‌جا يك نفر به من برخورد كرد چون من با همين لباس بودم و لباس روحانيت در تركيه ممنوع است جز براي كساني كه از خارج آمده‎اند. اين لباس ما جلب توجه آن‌ها را مي‎كرد به خصوص كه قبل از انقلاب هم بود و هنوز روحانيت اين‌طور در تلويزيون‎ها و مثلاً انظار ديده نشده بودند. خيلي مردم جمع مي‎شدند بعضي‎هايشان مي‎آمدند با من عربي صحبت مي‎كردند؛ من مي‎فهميدم اين‌ها عالم ديني هستند چون حتي علمايشان داراي كت و شلوار و محاسن تراشيده و اين‌جوري بودند.

يك نفر آمد در مقابل من سلامي كرد و گفت: از كجا هستي به عربي؟ گفتم: من از ايرانم. گفتش كه شما چه مذهب داريد؟ من از باب اين‌كه دين مقدس اسلام دين حنيف است و مي‎دانستم مردم تركيه سني‎هايشان حنفي هستند گفتم: حنفي هستم. گفت: من هم حنفي هستم. گفت: شغل شما چه است؟ گفتم: امام جماعتم گفت: من هم امام جاعتم. گفت: اسم شما چيست‎؟ گفتم: حسن. گفت: اسم من هم حسن است. خيلي تطبيق كرديم با هم. گفت‎: پس بيا برويم مسجد دم غروب است براي نماز و ما رفتيم به مسجد و اصرار زيادي داشت كه ما را امام جماعت قرار بدهد ولي خوب من قبول نكردم و نماز را كه خوانديم بين نماز مغرب و عشاء كه آن‌ها تقريباً يك‎ساعت و نيم فاصله مي‎اندازند ايشان نشست با ما صحبت كردن خوب شما با مردم ايران كه علوي هستند – نمي‎فهميد، خيال مي‎كرد مثل آن علي اللهي‎هاي اين‌جا آن‌ها علوي هستند – گفتم آن‌ها علوي نيستند آن‌ها شيعه هستند؛ شيعه‎هم معنايش اين است كه بعد از پيغمبر اكرم علي بن ابيطالب را خليفه مي‎دانند. گفت: خوب با اين‌ها چه كار مي‎كني؟ گفتم: هميشه ما بحث مي‎كنيم. راست هم گفتم به جهت اين‌كه ما قبل از آن در سال چهل‎و‎يك، كانون بحث و انتقاد ديني را درست كرده بوديم و بحث مي‎كرديم گفتم: بحث مي‎كنم. گفت: اين‌ها كه آن‌قدر سواد ندارند كه شما با آن‌ها بحث كنيد، ارزشي ندارند.- حالا هي مقايسه مي‎كرد با همان علي اللهي‎هاي محل خودش – گفتم: اتفاقاً يك مطلب مشكلي را اين‌ها سؤال كرده‎اند كه من نمي‎توانم جوابشان را بدهم و اين‌ها را من يادداشت كرده‎ام ببرم از علماي بزرگ مكه سؤال كنم و لذا اين‌جور هم نيست كه تو فكر مي‎كني. افراد با سواد عميقي هم هستند گفت: حالا آن سؤالات را من بگو. گفتم: تو به تزلزل مي‎افتي اگر من آن‌ها را بگويم چون جوابش را هم من نمي‎گويم آن‌وقت تو به تزلزل بيفتي. گفت: نه من پنج سال در الازهر مصر درس خوانده‎ام، ليسانس «معقول و منقول» گرفته‎ام. گفتم: در عين حال اگر متزلزل شدي به گردن خودت. گفت: باشد. ما مسايل شيعه را برايش مطرح كرديم، مطالبي كه جواب ندارد يعني مثلاً گفتيم در بارة علي بن ابيطالب اين‌ها مي‎گويند: سيصد آيه نازل شده دربارة ابوبكر يك آيه بيشتر نازل نشده آن يك آيه هم آن‌ها مي‎گويند كه دليل بر ضعف ايمان ابي‎بكر است و او از اولياي خدا نبوده است چون دربارة ابي‎بكر اين آيه است كه «ثَانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ إِذْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ لَا تَحْزَنْ إِنَّ اللَّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللَّهُ سَكِينَتَهُ عَلَيْهِ»^([6]) گفتم به او كه اين‌ها مي‎گويند: اگر ابوبكر از اولياي خدا مي‎بود، نمي‎خواست كنار پيغمبر محزون بشود و بترسد كه خدا مي‎گويد از قول پيغمبر كه به او فرمود: «لَا تَحْزَنْ» ولي آياتي كه دربارة علي بن ابيطالب، گفتم: تو آن‌ها را مي‎گويي يا من بگويم. گفت: نه، من مي‎گويم: سورة «هل اتي» را گفت، سورة آن آيه شريفه‎اي كه در همان شب كه پيغمبر در غار با ابي‎بكر است و دربارة علي بن ابيطالب «وَمِنْ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاةِ اللَّهِ»^([7]) اين‌ها را تا سيصد آيه. درتمام كتب اهل سنت سيصد آيه را نوشته‎اند كه در باره علي بن ابيطالب نازل شده. گفتم: حالا با وجود كسي كه سيصد آيه درباره‎اش نازل شده و يك عده مي‎گويند او خدا است و در مقابل كسي كه يك آيه نازل شده آن هم در تازه اين‌طور آيه‎اي شما چه است جوابت؟ يك قدري صبر كرد گفت: خوب مطلب ديگري بگو. گفتم: متزلزل مي‎شوي، خلاصه نمي‎خواهم برا‎يتان [بگويم] خوب وقت زيادي مي‎خواهد من آنچه كه به او گفتم براي شما بگويم. آيات مختلف و مطالب مختلف آنچه كه اعتقاد داشتم و بحمدالله آن‌وقت من خيلي قوي‎تر از او بودم يعني او يك دانشكده‎اي در علوم اسلامي رفته بود اطلاعات زيادي نداشت و من هم خب، زياد تحقيق كرده بودم همچنين مسلط يك دانه از شايد هيجده سؤال كه از قول شيعه من نقل كردم، يك دانه را نتوانست جواب بدهد‎.

به من گفت: خيلي پس مشكل است شما چطور زندگي مي‎كنيد…ايشان صبح كه آمد پيش من گفت ديشب تا صبح نخوابيدم، اين كتاب‌ها را به هم ريختم، كتب علمي مطالبي مربوط به اين‌ها ديدم هيچ جوابي ندارد حالا چه كار كنيم؟ گفتم: من هم همين‌طور مانده‎ام چه كار بكنيم‎. گفت: پس شما اگر رفتيد در مكّه علماي مكّه شنيده‎ام خيلي با شخصيتند مخصوصاً او اسم برد گفت: «ابن باز» كه الان هم هست يك مرد وهابي است. گفت: او خيلي با سواد است از او شما سؤالات را بپرسيد و براي من هم جواب را بياوريد. گفتم: در مراجعت طبعاً چون با ماشين رفتم از همين‎جا بر مي‎گردم. خلاصه ما حالا نسبت به اين شخص مطالب را بعد نوشتيم كه نه آن آقايان هم جواب نداند و من خلاصه شيعه شدم و معتقد به علي بن ابيطالبم تو خودت مي‎داني هر كاري مي‎خواهي بكني بكن.

وقتي كه رسيديم به مكه، در مكه خوب همين برنامه بود واقعاً ايام عمره بود ديدم كه در مسجد الحرام دسته دسته در مسايل معنوي مختلف اسلامي تدريس مي‎شود. يكجا را نگاه كردم ديدم دربارة اعتقادات دارد صحبت مي‎شود نشستم‎. بعد از جلسة درس به آن عالم سنّي گفتم كه من سؤالاتي دربارة اعتقادات دارم از كي بپرسم؟ او حالا يا حوصله‎اش سر آمده بود و خسته شده بود يا واقعاً شكسته نفسي ‎كرد يا واقعيت گفت به هر حال گفت: از من عالم‌تر هست در مكه من برايت وقت مي‎گيرم تو از او سؤالاتت را بكن كه موضوع شبهاي مكه در اين كتاب موضوع مطالبي است كه من با او صحبت كردم و بحمد الله موفق شدم كه ايشان را يا متمايل به تشيع و يا شيعه، طبق اقرار خودش گفت: شيعه شدم، و حتي شايد الآن به چشمم نمي‎خورد بعضي از رفقا همين سفر اخير كه با من بودند رفتيم به نزد ايشان، ايشان خوابي را براي دوستان ما نقل كرد؛ كه من در خواب ديدم حضرت اميرالمؤمنين عليه الصلوة و السلام، حضرت سيد الشهداء و حضرت امام مجتبي آمدند و امير المؤمنين رو كرد به حضرت مجتبي و فرمود: «طَهِّرْ وَلَدِي» اشاره به من كرد كه من آن‌جا سؤال كردم شما از سادات هستيد؟ گفت: بله. «طَهِّرْ وَلَدِي» فرزند من را طاهرش كن. حضرت مجتبي هم سر يك شيشه عطري را زدند و عطر را روي من ريختند و من صبح بلند شدم آن‌جا به من گفت: من شيعه ديدم هستم، حالا بحث مفصلي دارد و اين‌كه چون كتاب هست، البته اين كتاب تصادفاً كمياب است و چاپ و تجديد طبع نشده. اگر دوستان بخواهند تهيه كنند مشكل است توي كتابخانه‎ها طبعاً خواهد بود.

منظورم اين بود كه من در مدينه رفتم نزد همان ابن‎باز آنموقع ساكن در مدينه بود الآن ساكن در رياض است. يك مردي است نابينا و نشسته بود؛ همين مردمي كه ضريح پيغمبر را نمي‎بوسند دست و پاي ايشان را مخصوصاً پاهايش را دراز كرده بود پاي ايشان را مي‎بوسيدند‎و احترام براي ايشان قايل بودند. حتي گفتند: ملك وقتي كه يك ماشيني مي‎خرد و مي‌خواهد بهترين ماشين را طبعاً ملك دارد يك چند روزي مي‎گذرد در زير پاي ايشان كه ايشان تبركش كند بعد مي‎برند براي او. الآن هم هست مردي است كه در خرابي قبرستان بقيع وجود داشته و آخرين كسي است الآن حدوداً بيشتر از نود سال عمرش است، چشم‌هايش نابينا است، من نشسته بودم سؤال كردم كه «شَيْخُنَا مَسْأَلَةٌ؟» گفت: «تَفَضَّلْ». چون نمي‎ديد كه من در اين لباسم و شيعه هستم با احترام با من برخورد كرد. گفتم كه روايتي هست كه «اَلْاَئِمَةُ مِنْ بَعْدِي اِثْنَا عَشَرَ»^([8])،  اين روايت را خواندم كه ائمه بعد از من دوازده نفرند. از نظر شما چطور است اين روايت؟ گفت: صحيح، منظورم اين جمله بود. «رِوَايَةٌ صَحِيحَةٌ» كه الآن تُن صدايش توي گوشم هست «رِوَايَةٌ صَحِيحَةٌ» روايت صحيحه است. و خود اين شخص يك كتاب دربارة حضرت ولي‎عصر صلوات الله عليهنوشته و اعتقاد به وجود مقدس حضرت ولي الله الاعظم دارد. شما اين را بدانيد يك نفر مسلمان يعني از ضروريات دين است ها طبق ‎آنچه كه من مي‎خواهم عرض كنم يك نفر مسلمان وجود ندارد كه اهل تحقيق باشد «ها» شايد توي شيعيان هم كسي باشد كه به امام زمان ايمان نداشته باشد اما دانشمندانشان، علمايشان مگر آن‌كه به حضرت مهدي صلوات الله عليهايمان و اعتقاد دارند و روايات «اَلْمَهْدِي» در بين آن‌ها معروف است حتي مرحوم آية اللهصدر پدر بزرگوار اين آقاي آسيد موسي صدر كه در لبنان بود و باصطلاح مفقود شد ايشان يك كتاب به نام «اَلْمَهْدِي» نوشته‎اند كه تمامش روايات اهل سنت است دربارة امام زمان صلوات الله عليه. كتاب‌ها نوشته شده، موسوعه‎ي «امام المهدي» چاپ شده؛ يك كتابي است كه …كتبي كه دربارة امام زمان اعم از شيعه يا اهل سنت نوشته‎اند در آن‌جا درج شده و متجاوز از هزار كتاب دربارة امام عصر ارواحنا فداهشيعه و سني نوشته‎اند. بنابر اين از مسايل مبهم نيست اين دوازده امام.

من با بعضي از علماي اهل كه وقتي اين روايت را مي‎خواندم و بحث مي‎كردم مي‎گفتم: پس چرا شما مي‎گوييد: اوّل ابي بكر است؟ آن‌ها يك توجيهي داشتند كه اين توجيه درست نبود و مورد اعتراض بود ولي توجيه مي‎كردند. آن‌ها معتقد بودند كه يعني آن علماي درشت و بزرگشان كه به روايات معتقد بودند و نمي‎توانستند اين روايات را صرف‌نظر كنند مي‎گفتند كه دين از سياست جدا است آنچه كه ما به آن عقيده نداريم و نبايد هم عقيده داشته باشيم. ابي‎بكر و عمر و عثمان و بعد معاويه و بعد يزيد و همين‌طور مي‎رود بالا اين‌ها خلفاي ‎‎پيغمبرند در امور سياست ولي علي و حسن و حسين و ائمه اطهار اين دوازده نفر اين‌ها خلفاي پيغمبرند در مسايل معنوي و امور ديني، يك همچنين توجيهي داشتند كه البته اين توجيه عرض كردم با دلايل مختلف غلط است، توجيهشان درست نيست يعني غير از اين بوده. علي را توي خانه نشاندند. امام حسن را معاويه شهيد كرد اگر اين‌جوري بود خوب تقسيم شده ديگر دربارة مسايل سياسي مردم به آن‌ها طبعاً مجبور بودند مراجعه كنند در مسايل حكومتي خوب يعني در مسايل معنوي و احكام و حكومت حكم عبادات خوب بر ائمه اطهار عليهم الصلوة و السلاممراجعه مي‎كردند ديگر بحثي نبود؛ اين‌طور نبوده تمام خلفا با ائمه هميشه در جدال بودند، هميشه در جنگ بودند و اكثر ائمه عليهم الصلوة و السلامرا خلفاي زمانشان كشتند و شهيد كردند. يك همچنين مطلبي را مي‎گفتند. به هر حال اين مطلب را شما بدانيد كه از مسلّميات است اين روايت كه من امشب از جابر بن عبدالله انصاري به مناسبت اربعين نقل كردم نه فكر كنيد فقط يك روايت است شايد متجاوز از دو هزار روايت از قول پيغمبر دربارة دوازده امام عليهم الصلوة و السلامدر كتب شيعه و سنّي نقل شده‎.

روز اربعين چه روزي است؟ آيا بايد همين اندازه كه شيعه احترام برايش قائل است احترام قائل بود؟ چه روزي است؟ به عقيده من روز اربعين بعد از عاشورا روز بسيار بزرگي است. روزي است كه زيارت سيد الشهداء آغاز شده، روزي است كه جابربن عبدالله انصاري همين شخصي كه به او بشارت دادند كه تو امام باقر را مي‎بيني.

ايني كه معروف است جابر چشمش نابينا بود فكر مي‎كنم درست نباشد. به جهت اين‌كه روزي كه خانه امام سجاد عليهم الصلوة و السلامبود، توي خانه نشسته بود ديد جواني جلويش دارد راه مي‎رود. از او سؤال كرد آقاجان اسمت چيه؟ گفت: اسمم محمد. لقبت چيه؟ باقر. پسر كي هستي؟ پسر علي بن الحسين امام سجاد. گفت كه جدت به تو سلام رساند اين ديد و گفت. يا «صحيفة فاطمه» را همين جابر – چون ناقلش جابر است – با امام سجاد مي‎نشينند دو تايي تطبيق مي‎كنند. حالا چرا به عطيه گفت كه دست من را بگير و بگذار روي قبر ابي عبد الله الحسين؟ اين را شما بدانيد گاهي انسان در اثر گريه چشم‌هايش براي موقت نابينا مي‎شود.

جابر آن همه فضائل، آن معرفت كاملي كه نسبت به خاندان عصمت و طهارت داشت ايشان از كوفه كه پياده حركت كرد آمد براي زيارت ابي عبد الله الحسين نه خوابش برده بود و يكسره هم گريه مي‎كرد، بعيد نيست موقتاً در اثر اشك چشم چشم‌هايش نابينا شده بود.اين حالت براي انسان پيش مي‎آيد «وَ ابْيَضَّتْ عَيْنَاهُ مِنَ الْحُزْنِ»^([9]) درباره حضرت يعقوب در فراق يوسف آن‌قدر گريه كرد تا چشم‌هايش سفيد شد و نابينا شد وقتي كه پيراهن يوسف را روي سرش انداختند چشم‌هايش بينا شد. گاهي مي‎شود موقتاً چشم انسان در اثر حزن زياد و اندوه زياد نابينا مي‎شود. جابر مرد بسيار با معرفتي است چون هم در دامن پيغمبر اكرم تربيت شده هم در دامن علي بن ابيطالب هم زير نظر امام مجتبي هم زير نظر سيد الشهداء هم امام سجاد و حتي دارد كه تحت تربيت امام باقر هم بوده و زير نظر آن حضرت هم بوده.

يك روز حضرت باقر عليه الصلوة و السلامبه عيادت جابر تشريف بردند، جابر مريض است، حضرت وقتي نشستند فرمودند: «كَيْفَ اَصْبَحْتَ» چگونه صبح كردي، چطور است حالت؟ جابر گفت كه من اين‌طوري هست حالم كه فقر را بهتر از ثروت مي‎خواهم، مرض را بهتر از سلامتي مي‎خواهم. حضرت فرمود: ما خاندان اين‌طور نيستيم. درس آخر كه «تسليم در مقابل پروردگار» است و ‎«راضي به رضاي حق» هست و «بندگي كامل» را امام باقر به جابر تعليم مي‎دهد. ما خاندان اين‌طور نيستيم. شما چطوريد قربانتان گردم؟ فرمود كه ما هر چه محبوبمان بخواهد همان را مي‎خواهيم.

يكي وصل و يكي هجران پسندد

يكي درد و يكي درمان پسندد

من از درمان و درد و وصل و هجران

پسندم آنچه را جانان پسندد.

تشكر كرد از امام باقر. درس آخرش را گرفت و از دار دنيا رفت، به كمالات معنوي رسيد و از دار دنيا رفت. اين جابر خيلي با شخصيت است، خيلي محبوب ائمه اطهار عليهم الصلوة و السلاماست او هم حسين بن علي عليه الصلوة و السلامرا زيارت كرد و دوست داشت.

علامت مؤمن در همين كتاب مفاتيح هست سه چيز است: يكي «بسم الله» سوره حمد را بلند گفتن. شما يك جا رفتيد من خودم در مكه يك مسجد فرعي‎اي بود رفتم ديدم امام جماعت بسم الله را بلند گفت. خيلي تعجب كردم. آن‌ها كه مكه رفته‎اند مي‎دانند. اين‌ها چون خدا را نمي‎خواهند به آن‌ها رحم بكند و مهربان باشد «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَانِ الرَّحِيمِ»جزء سوره است در حمد، نمي‎خوانند. بعضي‎ها خيال مي‎كنند اين‌ها آهسته مي‎گويند. بعضي از مذاهب مي‎گويند آهسته بگوييد، بعضي از مذاهبشان مي‎گويند اصلاً نگوييد. سورة حمد را از اوّل از «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ »^([10]) شروع مي‎كنند آن‌هايي كه مكه رفته‎اند و پشت سر امام جماعت مسجد الحرام يا مسجد النبي نماز خوانده‎اند خوب ديده‎اند ديگر چه سورة حمد را چه سورة بعد را بسم الله را نمي‎گويند. اما اگر يكي را ديديد «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَانِ الرَّحِيمِ» را بلند گفت اين معلوم است كه مؤمن است شيعه است. دوم انگشتر را به دست راستتان بكنيد مستحب است. اين علامت مسلمانِ و شيعه است. انگشتر را به انگشت كوچك دست راستتان بكنيد. مخصوصاً جنبه زينت داشته باشد. مسلمان‌ها نبايد داري يك حالاتي باشند كه مردم بگويند: چقدر اين‌ها بي‎حساب، بي‎ترتيب، نه زينتي دارند نه خوش تيپ‎اند، نه بسيار … يك انسان مسلمان بايد خوش لباس باشد و حتي از مستحبات مؤكد است كه وقتي كه به مسجد مي‎رويد با لباس خوبتان برويد، «خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ»^([11])، زينت‌هايتان را برداريد وقتي كه مي‎خواهيد برويد توي مسجد، با لباس ‎خوبتان برويد با زينت و وسايل تزئيني‎تان برويد با ساعتي كه پشت دستتان هست و زيبا است برويد، با انگشتر برويد حالا مردها يك زينتي بالاخره دارند با آن زينت برويد‎. پس دوّم انگشتر به دست راست كردن و سوم زيارت اربعين. آرزو نمي‎كنيد كه اي كاش راه كربلا باز بود! مي‎رفتيد امشب كنار قبر ابي عبد الله الحسين و از نزديك آ‎ن آقا را زيارت مي‎كرديد و اين علامت مؤمن و اين علامت ايمان و اين سومين علامت را هم در خودتان به وجود مي‎آوريد. خدا لعنت كند آن‌هايي را كه راه كربلا را، راه رحمت خدا را، راه اين همه فيض را به رو‎ي ما بستند. خدايا، امشب شب اربعين است به آبروي خاندان عصمت صدام و كساني كه مثل صدامند – چون ممكن است او را خدا از بين ببرد بعد يك صدام ديگر بيايد – هر كس كه مثل متوكل و صدام مانع زيارت ابي عبد الله الحسين است خدايا! با ظهور امام زمان ريشه‎اش را بكن. امشب مي‎رفتيم كنار آن قبر شش گوشه، من مكرر مشرف شده‎ام چون يك مدتي در نجف مشغول تحصيل بوديم شب‌هاي جمعه مي‎آمديم كربلا خدا مي‎داند يك معنويتي دارد. انسان احساس مي‎كند كه وقتي وارد حرم ابي عبد الله الحسين مي‎شود آن‌جا انسان خودش را از همه چيز پاك احساس مي‎كند. من يك وقتي در خدمت استادم مرحوم حاج ملا آقا جان رفته بوديم كربلا به ايشان گفتم كه شما من مي‎دانم خدمت امام عصر زياد رسيده‎ايد – دو سال چون در كربلا ساكن شده بود – و حتمًا در آن سفر ديديد امام عصركجا مي‎نشينيد در حرم ابي عبد الله الحسين. گفت: اين چه سؤالاتي است تو مي‎كني؟ كم از ايشان شنيده شد كه ايشان گفته باشند من مشرف شدم خدمت حضرت بقيةالله. گفتم: حالا سئوالي كردم نسبت به سادات خيلي احترام قائل بود و كوشش مي‎كرد دل سيدي را نشكند و احساس كرد با جواب نفي دادن ممكن است من دلم بشكند، دست من را گرفت آورد يك محراب مانندي بود كه وقتي انسان پشت به آن محراب مي‎كرد در مقابل رويش قبله بود و قبر ابي عبد الله الحسين بود و قبر حضرت علي اكبر هم در همانجا جلوي انسان بود خيلي ان شاء الله دعا كنيد در خدمتتان باشيم آن‌جا را به شما نشان بدهم كه من بعد از آن كه ايشان گفتند حساب كردم ديدم بهترين جايي است كه بايد انسان بنشيند و بعد از آن مكرر حتي بعد از وفات ايشان من مي‎رفتم آن‌جا را مي‎بوسيدم آن‌جا مي‎نشستم شايد ما هم اين لياقت را پيدا كنيم يك دفعه ببينيم آقامان حضرت بقيةاللهآن‌جا نشسته‎اند. نمي‎دانم مي‎توانيد تصور يك همچنين محلّي را بكنيد، طبعاً كرديد. بياييم با هم برويم امشب آن‌جا، همه پشت كنيم به باصطلاح آن طرف ديوار طرف جنوبي حرم مطهر رو به قبله در مقا‎بلمان ضريح مطهر حضرت ابي عبد الله الحسين طرف چپمان قبور هفتاد و دو نفر شهيد، به خدا قسم! يك حالي دارد. همه‎تان با همين حال اگر از يكديگر خجالت مي‎كشيد، شب اربعين است چراغ‌ها را خاموش كنند ولي تقاضاي من اين است همه‎تان دل‌هايتان را بفرستيد در حرم ابي عبد الله الحسين. بياييم امشب با جابربن عبدالله انصاري ما آن لياقت را نداريم كه آن‌قدر گريه كنيم كه چشم‌هاي ما در اثر گريه كم نور بشود، چون معرفت جابر را به ما نداده‎اند اما شماها ديشب من احساس مي‎كردم، ديشب چه حالي داشتيد چه گريه‎اي، چه حسين جاني مي‎گفتيد، چقدر نام «حسين» را به نظر من اسم اعظم پروردگار است به زبان جاري مي‎كرديد. الآن وارد شديم در حرم ابي عبد الله. من يك وقت اين‌طور مصيبت را مي‎خواندم اين‌طور وارد مي‎شدم، چند نفر به من گفتند كه فلاني همان‌طوري كه تو مي‎گفتي ما هم احساس مي‎كرديم مكاشفه‎اي برايشان دست داده بود خودشان را در همانجا مي‎ديدند. من امشب دوست دارم همه‎تان در همان حال باشيد. كفش‌ها را بدهيد به كفشداري. آقايان عجله كنيد مي‎خواهيم برويم براي زيارت ابي عبد الله الحسين. كفش‌ها را به كفشداري بدهيد، وارد ايوان طلاي حضرت سيد الشهداء بشويد. وقتي توي ايوان ايستاديد براي آن‌هايي كه نرفته‎اند مي‎گويم، يكدفعه آن قبر شش گوشه از توي حرم نمايان مي‎شود‎. روي قبر نوشته شده «اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ثَارَاللهِ وَ ابْنَ ثَارِهِ» همه‎تان بياييد اين‌طرف جمع بشويد من هم افتخار زيارت نامه خواني شما را داشته باشم. همه با توجه چشم دلتان را باز كنيد حسين بن علي سر علي اكبر را به دامن گرفته، هفتاد و دو نفر شهيد پايين پاي علي اكبر ولي علي اصغرش را روي سينه‎اش گذاشته «اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا اَبَا عَبْدِ اللهِ ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ رَسُولِ اللهِ ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ اَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ فَاطِمَةَ وَ خَديجَةِ ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَا ثَارَ اللهِ وَ ابْنَ ثَارِهِ وَالْوِتْرَ الْمُوتُورَ»

شما هم لابد مثل جابر توقع داريد وقتي جابر دستش رسيد روي قبر ابي عبد الله سلام عرض كرد، سه دفعه صدا زد: «حَبيبِي يَا حُسَينُ، حَبيبِي يَا حُسَينُ، حَبيبِي يَا حُسَينُ». بعد به ابي عبد الله الحسين عرض كرد: «اَ حَبيبٌ لا يُجِيبُ حَبيبَهُ» آيا دوستي پيدا شده كه جواب دوستش را ندهد. بعد خودش گفت: جابر، چه توقع داري از ابي عبد الله الحسين و حال اين‌كه بدنش اين‌جا است سرش در سفر كوفه و شام است. خدايا! به آبروي آقامان حجةبن‌الحسنهمين امسال زيارت قبرش را با اين جمع نصيب همه‎مان بفرما‎. فرج امام زمان ما را برسان. همة ما را از اصحاب آن حضرت قرار بده‎.