جزء ۲۱
«با اهل کتاب به خوبی مباحثه کن»
وَلَا تُجَادِلُوا أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ وَقُولُوا آمَنَّا بِالَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْنَا وَأُنْزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَهُنَا وَإِلَهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿۴۶﴾
و با اهل کتاب جز به بهترین صورت مباحثه نکنید، مگر کسانى که از آنها ستمگرند و بگوئید به آنچه بر ما نازل شده و بر شما نازل شده است، ایمان آوردیم و خداى ما و خداى شما یکى است و ما در مقابل او تسلیمیم. ﴿۴۶﴾
برداشت از آیه ۴۶
با همه نیک حرف بزنید
سالک الی اللّه باید با کفّار و اهل کتاب با خوبی بحث کند و حرف بزند، مگر کسانی که فهم و درک خوبی را ندارند و نمی توانند خوبیها را بفهمند.
وَكَذَلِكَ أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ فَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمِنْ هَؤُلَاءِ مَنْ يُؤْمِنُ بِهِ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الْكَافِرُونَ ﴿۴۷﴾
و این چنین کتاب را بر تو نازل نمودیم. پس کسانى که به آنها کتاب دادیم، ایمان به آن مى آورند و بعضى از این مشرکین، کسى است که ایمان به آن مى آورد. و جز کفّار، کسى آیات ما را انکار نمى کنند. ﴿۴۷﴾
«پیغمبر درس نخواند و خطّی ننوشت»
وَمَا كُنْتَ تَتْلُو مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذًا لَارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ ﴿۴۸﴾
و تو هرگز این چنین نبودى که قبل از این، کتابى خوانده باشى و با دست خود خطّى نوشته باشى که آن وقت کسانى که باطل کننده هستند، به شک و تردید بیفتند. ﴿۴۸﴾
بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ ﴿۴۹﴾
بلکه این (قرآن) آیات روشنى است که در قلب کسانى که علم به آنها داده شده، قرار گرفته و جز ظالمین آیات ما را کسى انکار نمى کند. ﴿۴۹﴾
وَقَالُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ آيَاتٌ مِنْ رَبِّهِ قُلْ إِنَّمَا الْآيَاتُ عِنْدَ اللَّهِ وَإِنَّمَا أَنَا نَذِيرٌ مُبِينٌ ﴿۵۰﴾
و گفتند که چرا از جانب پروردگارش نشانه هائى بر او نازل نمى شود؟ بگو: جز این نیست که نشانه ها در نزد خدا است و من جز ترساننده آشکارى نیستم. ﴿۵۰﴾
أَوَلَمْ يَكْفِهِمْ أَنَّا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ يُتْلَى عَلَيْهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَرَحْمَةً وَذِكْرَى لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿۵۱﴾
آیا اینکه بر تو کتابى را نازل کرده ایم که بر آنها تلاوت مى شود آنها را کفایت نمى کند؟ قطعا در آن رحمت و تذکرى است براى کسانى که ایمان مى آورند. ﴿۵۱﴾
قُلْ كَفَى بِاللَّهِ بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ شَهِيدًا يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالْبَاطِلِ وَكَفَرُوا بِاللَّهِ أُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿۵۲﴾
بگو: شهادت خدا بین من و شما کفایت مى کند. آنچه در آسمانها و زمین است، مى داند و کسانى که ایمان به باطل آورده اند و به خدا کافر شده اند، اینها همان زیانکارانند. ﴿۵۲﴾
وَيَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَلَوْلَا أَجَلٌ مُسَمًّى لَجَاءَهُمُ الْعَذَابُ وَلَيَأْتِيَنَّهُمْ بَغْتَةً وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ ﴿۵۳﴾
و با عجله از تو عذاب را مى خواهند و اگر وقت معینى براى آن نبود، عذاب براى آنها مى آمد. و ناگهان آنها را مى گیرد، در حالى که آنها متوجّه نیستند. ﴿۵۳﴾
يَسْتَعْجِلُونَكَ بِالْعَذَابِ وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالْكَافِرِينَ ﴿۵۴﴾
آنها با عجله از تو عذاب را مى خواهند، در حالى که قطعا جهنّم بر کافران احاطه دارد. ﴿۵۴﴾
يَوْمَ يَغْشَاهُمُ الْعَذَابُ مِنْ فَوْقِهِمْ وَمِنْ تَحْتِ أَرْجُلِهِمْ وَيَقُولُ ذُوقُوا مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۵۵﴾
روزى که عذاب از بالاى سرشان و از زیر پاهایشان آنها را در برگیرد و به آنها (خدا) مى گوید: بچشید (عذاب) آنچه را که انجام مى داده اید. ﴿۵۵﴾
«زمین خدا وسیع است»
يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ أَرْضِي وَاسِعَةٌ فَإِيَّايَ فَاعْبُدُونِ ﴿۵۶﴾
اى بندگان من که ایمان آورده اید، قطعا زمین من وسیع است، پس تنها مرا عبادت کنید. ﴿۵۶﴾
«هر انسانی می میرد»
كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ ﴿۵۷﴾
هر کسى مرگ را مى چشد. سپس به سوى ما برگردانده مى شوید. ﴿۵۷﴾
«مؤمنین در غرفه های بهشتند»
وَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُمْ مِنَ الْجَنَّةِ غُرَفًا تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ ﴿۵۸﴾
و کسانى که ایمان بیاورند و عمل صالح کنند، آنها را در غرفه هاى بهشتى که از دامن آن نهرها جارى است و در آن همیشه هستند، جا مى دهیم. چه نیکو است اجر عمل کنندگان. ﴿۵۸﴾
اَلَّذِينَ صَبَرُوا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ ﴿۵۹﴾
آن مؤمنینى که بردبارى کرده اند و بر پروردگارشان توکل مى کنند. ﴿۵۹﴾
برداشت از آیات ۵۹ – ۵۸
جزای سالک الی اللّه
سالک الی اللّه اگر اعتقاداتش را تصحیح کند و به آنها ایمان داشته باشد و تزکیه نفس کامل کند، خدا در آخرت غرفه هایی که از دامن آنها نهرهای آب جاری است و همیشه در آن بهشتهای پر غرفه هستند، به آنها عنایت خواهد فرمود و خدای تعالی صبر و توکل را به آنها به خاطر ایمان و تزکیه نفسشان مرحمت می فرماید.
«روزی هر جنبنده ای با خدا است»
وَكَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴿۶۰﴾
و چه بسا جنبنده اى که طاقت حمل رزق خود را ندارد، خدا او و شما را روزى مى دهد. و او شنواى دانائى است. ﴿۶۰﴾
«خدا خالق و مسخّرکننده همه چیز است»
وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ ﴿۶۱﴾
و اگر از آنها سؤال کنى: چه کسى آسمانها و زمین را خلق کرده و خورشید و ماه را مسخّر فرموده؟ حتما مى گویند: خدا. پس چگونه منحرف مى شوند؟ ﴿۶۱﴾
«خدا روزی را تقدیر می کند»
اَللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۶۲﴾
خدا روزى را براى کسى از بندگانش که بخواهد، وسعت مى دهد و (مى تواند آن را) براى او تنگ کند. قطعا خدا به هر چیزى دانا است. ﴿۶۲﴾
«خدا از آسمان باران را نازل می کند»
وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ نَزَّلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ ﴿۶۳﴾
و اگر از آنها سؤال کنى: چه کسى از آسمان آب را نازل مى کند و بوسیله آن زمین را بعد از مُردنش زنده مى نماید؟ حتما مى گویند: خدا. بگو: الحمدللّه، بلکه اکثر آنها تعقّل نمى کنند. ﴿۶۳﴾
«زندگی دنیا بازی بیهوده ای است»
وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ﴿۶۴﴾
و این زندگى دنیا جز بازى بیهوده چیزى نیست. و قطعا اگر بدانند خانه آخرت، زندگى واقعى است. ﴿۶۴﴾
«در کشتی خدا را با اخلاص می خوانند»
فَإِذَا رَكِبُوا فِي الْفُلْكِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ ﴿۶۵﴾
و وقتى که سوار کشتى مى شوند، خدا را در حالى که دینشان را براى او خالص کرده اند مى خوانند. ولى وقتى که به بیابان نجاتشان مى دهد، ناگهان باز آنها مشرک مى شوند. ﴿۶۵﴾
لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ وَلِيَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ ﴿۶۶﴾
براى آنکه آنچه را به آنها داده ایم کفران کرده و بهره گیرى مى کنند، پس زود است بدانند. ﴿۶۶﴾
«حرم امن الهی»
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا جَعَلْنَا حَرَمًا آمِنًا وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ ﴿۶۷﴾
آیا ندیدند که ما حرم امنى قرار داده ایم در حالى که مردم از اطرافش به گروگان گرفته مى شوند؟ آیا به باطل ایمان آورده اند و نعمت خدا را کفران مى کنند؟ ﴿۶۷﴾
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِلْكَافِرِينَ ﴿۶۸﴾
و چه کسى ظالم تر از آن کسى است که بر خدا دروغ مى بندد یا حقّ را وقتى که براى او آمده است، تکذیب مى کند؟ آیا در جهنّم جایگاهى براى کافران نیست؟ ﴿۶۸﴾
برداشت از آیه ۶۸
تهمت
سالک الی اللّه نباید به خدا و به حق و حقیقت تهمت دروغ بزند، زیرا این چنین کسی ظالم ترین مردم است.
«کسی که جهاد کند، خدا هدایتش می کند»
وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ﴿۶۹﴾
و کسانى که در راه ما جهاد کنند، ما آنها را به راههایمان هدایت مى کنیم. و خدا با نیکوکاران است. ﴿۶۹﴾
برداشت از آیه ۶۹
جهاد با نفس
سالک الی اللّه اگر در راه خدا جهاد با نفس امّاره خود کرد، خدای تعالی او را کمک می کند و راهنمایی می فرماید و خدا همیشه با نیکوکاران خواهد بود.
سوره مبارکه روم
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«به نام خداوند بخشنده مهربان»
«مغلوب شدن رومیها»
الم ﴿۱﴾
الم ﴿۱﴾
غُلِبَتِ الرُّومُ ﴿۲﴾
روم مغلوب شد. ﴿۲﴾
فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ ﴿۳﴾
در نزدیک ترین سرزمین و آنها بعد از مغلوب شدنشان به زودى غلبه مى کنند. ﴿۳﴾
فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَمِنْ بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ ﴿۴﴾
در مدّت چند سال. همه کار از قبل و بعد در دست خدا است. و در آن روز مؤمنین خوشحال مى شوند. ﴿۴﴾
بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ﴿۵﴾
به خاطر یارى خدا. که او هر که را بخواهد، یارى مى کند و او عزیز مهربانى است. ﴿۵﴾
وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۶﴾
وعده خدا است که خدا وعده اش را تخلّف نمی کند، ولی اکثر مردم نمی دانند. ﴿۶﴾
يَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ ﴿۷﴾
(مردم) فقط ظاهرى از زندگى دنیا را مى دانند و آنها از آخرت غافلند. ﴿۷﴾
«اهمیت تفکر در خلقت»
أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ مَا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِّ وَأَجَلٍ مُسَمًّى وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ ﴿۸﴾
آیا (چرا) در وجود خود تفکر نمى کنند؟ خدا آسمانها و زمین و آنچه در بین اینها است، جز به حقّ و براى زمان معینى خلق نفرموده و قطعا بیشتر مردم به دیدار پروردگارشان کافرند. ﴿۸﴾
«سیر و سفر در زمین»
أَوَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُوا الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَا أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ﴿۹﴾
آیا (چرا) در زمین سیر نمى کنند که ببینند عاقبت کسانى که قبل از آنها بوده اند، چگونه است؟ آنها از این مردم قدرتشان بیشتر و زمین را شخم کرده و آبادش نموده و آبادیهاشان در زمین از آنچه اینها آباد مى کنند، بیشتر بوده است. و پیامبرانشان با دلایل روشن (واقعى) براى آنها آمدند. پس خدا این چنین نبوده است که به آنها ظلم کند. ولى خود آنها به خود ظلم کرده اند. ﴿۹﴾
«عاقبت گناهکاران»
ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَى أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَكَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِئُونَ ﴿۱۰﴾
سپس عاقبت کسانى که کارهاى بدى انجام مى دهند، این است که نشانه هاى خدا را تکذیب مى کنند و آنها آن نشانه ها را مسخره مى نمایند. ﴿۱۰﴾
برداشت از آیات ۱۰ – ۸
اعمال نیک
سالک الی اللّه باید این اعمال را انجام دهد:
۱ – در وجود خود و در آنچه خدا در آسمانها و زمین و آن چه بین آنها است خلق کرده که جز حق و حقیقت چیزی نیست، تفکر کند.
۲ – جزء اکثریت مردمی که به ملاقات خدای تعالی کافرند نباشد.
۳ – سیر و سفر در روی زمین بکند و ببیند عاقبت کسانی که قبل از او بوده اند با این که قوی تر و اثراتشان در روی زمین بیشتر و عمرشان طولانی تر بوده و پیامبرانشان آنها را موعظه کرده اند ولی آنها به دستورات آنها عمل نکرده اند، چگونه بوده است.
۴ – بداند که نتیجه کارهای بد تکذیب آیات الهی است و در عاقبت آیات الهی را مسخره می کند.
اَللَّهُ يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ ﴿۱۱﴾
خدا خلقت را شروع مى کند، سپس آن را به (حال اوّل) برمى گرداند، و بعد به سوى او برگردانده مى شوید. ﴿۱۱﴾
«روز قیامت»
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ ﴿۱۲﴾
و روزى که قیامت بر پا مى شود، گنهکاران ناامید مى گردند. ﴿۱۲﴾
وَلَمْ يَكُنْ لَهُمْ مِنْ شُرَكَائِهِمْ شُفَعَاءُ وَكَانُوا بِشُرَكَائِهِمْ كَافِرِينَ ﴿۱۳﴾
و براى آنها از بتهایشان شفیعى نمى باشد و آنها به بتهایشان کافرند. ﴿۱۳﴾
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ ﴿۱۴﴾
و روزى که قیامت بر پا مى شود، آن روز آنها از یکدیگر جدا مى شوند. ﴿۱۴﴾
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَهُمْ فِي رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ ﴿۱۵﴾
پس کسانى که ایمان آورده و عمل شایسته انجام داده اند، آنها در باغى از بهشت شاد و مسرور مى گردند. ﴿۱۵﴾
وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَلِقَاءِ الْآخِرَةِ فَأُولَئِكَ فِي الْعَذَابِ مُحْضَرُونَ ﴿۱۶﴾
و امّا کسانى که کافر شدند و آیات ما و دیدار آخرت را تکذیب کردند، پس آنها براى عذاب احضار مى گردند. ﴿۱۶﴾
«حمد و تسبیح پروردگار»
فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَحِينَ تُصْبِحُونَ ﴿۱۷﴾
پس منزّه است خدا وقتى که شب مى کنید و هنگامى که صبح مى نمائید. ﴿۱۷﴾
وَلَهُ الْحَمْدُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِيًّا وَحِينَ تُظْهِرُونَ ﴿۱۸﴾
و براى او حمد و سپاس در آسمانها و زمین و شب و وقتى که ظهر مى کنید، مى باشد. ﴿۱۸﴾
«خدا زنده را از مرده بیرون می آورد»
يُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَيُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ وَيُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَكَذَلِكَ تُخْرَجُونَ ﴿۱۹﴾
خدا زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون مى آورد و زمین را بعد از آنکه مرده بود، زنده مى کند. و این چنین (شما در قیامت) بیرون آورده مى شوید. ﴿۱۹﴾
«خلقت بدن انسان»
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ إِذَا أَنْتُمْ بَشَرٌ تَنْتَشِرُونَ ﴿۲۰﴾
و از نشانه هاى خدا این است که شما را از خاک خلق فرمود، سپس ناگهان شما بشرى شدید که در روى زمین پراکنده گردیدید. ﴿۲۰﴾
«محبّت و مهربانی بین زن و شوهر»
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ﴿۲۱﴾
و از نشانه هاى او این است که براى شما از جنس خودتان همسرانى که در کنار آنها آرامش بگیرید، خلق فرمود و بین شما محبّت و مهربانى را قرار داد. قطعا در آن نشانه هائى است براى مردمى که تفکر مى کنند. ﴿۲۱﴾
«اختلاف زبانها و رنگها»
وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِلْعَالِمِينَ ﴿۲۲﴾
و از نشانه هاى خدا خلقت آسمانها و زمین و اختلاف زبانهاى شما و رنگهاى شما است. قطعا در آن براى دانشمندان نشانه هائى است. ﴿۲۲﴾
«خواب شب و روز»
وَمِنْ آيَاتِهِ مَنَامُكُمْ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَابْتِغَاؤُكُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ ﴿۲۳﴾
و از نشانه هاى خدا خواب شما در شب و روز و کوشش شما براى بهره گیرى از فضل پروردگار است. قطعا در آن نشانه هائى است براى مردمى که شنوایند. ﴿۲۳﴾
«نزول باران از آسمان»
وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ﴿۲۴﴾
و از نشانه هاى خدا این است که برق را در حالى که مایه ترس و مایه امید است، به شما نشان مى دهد و از آسمان آب نازل مى کند. پس بوسیله آن آب، زمین را بعد از آنکه مرده بود، زنده مى کند. که در آن نشانه هائى است براى مردمى که تعقّل مى کنند. ﴿۲۴﴾
«آسمان و زمین به فرمان خدا برپا است»
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ تَقُومَ السَّمَاءُ وَالْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذَا دَعَاكُمْ دَعْوَةً مِنَ الْأَرْضِ إِذَا أَنْتُمْ تَخْرُجُونَ ﴿۲۵﴾
و از نشانه هاى خدا این است که آسمان و زمین به امر او برپا است. سپس وقتى که شما را از زمین دعوت مى کند، ناگهان همه تان از زمین بیرون مى آیید. ﴿۲۵﴾
وَلَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَهُ قَانِتُونَ ﴿۲۶﴾
و هر کسى که در آسمانها و زمین است، مال خدا است. همه در مقابل او خاضع اند. ﴿۲۶﴾
«برای خدا مَثَل اعلائی است»
وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۲۷﴾
و او کسى است که خلقت را آغاز مى کند، سپس آن را بر مى گرداند و این کار براى او آسان تر است. و براى او مَثَل اعلائى در آسمانها و زمین است. و او عزیز حکیمى است. ﴿۲۷﴾
«مثالی از زندگی انسانها»
ضَرَبَ لَكُمْ مَثَلًا مِنْ أَنْفُسِكُمْ هَلْ لَكُمْ مِنْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ مِنْ شُرَكَاءَ فِي مَا رَزَقْنَاكُمْ فَأَنْتُمْ فِيهِ سَوَاءٌ تَخَافُونَهُمْ كَخِيفَتِكُمْ أَنْفُسَكُمْ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ﴿۲۸﴾
خدا براى شما مثلى از خودتان زده است. آیا بردگان شما در روزیهائى که ما به شما داده ایم شریک شمایند، آنچنان که شما در آن با هم مساوى باشید که بترسید براى آنها همان طورى که براى خود مى ترسید؟ این چنین ما آیات خود را براى مردمى که تعقّل مى کنند، توضیح مى دهیم. ﴿۲۸﴾
«ظالمین از هوای نفس خود پیروی می کنند»
بَلِ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَهْوَاءَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ فَمَنْ يَهْدِي مَنْ أَضَلَّ اللَّهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِينَ ﴿۲۹﴾
بلکه کسانى که ستمگرند، از هواى نفس خود بدون داشتن علمى پیروى مى کنند. پس چه کسى مى تواند کسى را که خدا گمراه کرده، هدایت کند؟ و براى آنها یاورى نخواهد بود. ﴿۲۹﴾
«دین خدا فطری است»
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۳۰﴾
پس روى خود را براى دین خالص، مستقیم نگهدار. فطرتى است که خدا انسان را بر آن خلق کرده است. هیچ تغییرى براى خلقت خدا نیست. آن دین پا برجائى است، ولى اکثر مردم نمى دانند. ﴿۳۰﴾
مُنِيبِينَ إِلَيْهِ وَاتَّقُوهُ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ﴿۳۱﴾
در حالى است که شما بازگشت کننده به سوى او هستید و تقواى او را داشته باشید و نماز را برپا بدارید و از مشرکین نباشید. ﴿۳۱﴾
«هر جمعیتی به آنچه دارد خوشحال است»
مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ ﴿۳۲﴾
از کسانى که دین خود را از هم جدا کردند و به دسته هاى مختلف تقسیم شدند (نباشید). هر جمعیتى به آنچه نزد آنها است، خوشحالند. ﴿۳۲﴾
«در وقت فشار، انسان به سوی خدا می رود»
وَإِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُمْ مُنِيبِينَ إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا أَذَاقَهُمْ مِنْهُ رَحْمَةً إِذَا فَرِيقٌ مِنْهُمْ بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ ﴿۳۳﴾
و زمانى که به مردم ضررى مى رسد، پروردگارشان را مى خوانند و با تضرّع به سوى او بر مى گردند. سپس وقتى که از جانب پروردگارشان مهربانى را به آنها مى چشاند، ناگهان جمعى از آنها به پروردگارشان مشرک مى شوند. ﴿۳۳﴾
لِيَكْفُرُوا بِمَا آتَيْنَاهُمْ فَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ ﴿۳۴﴾
تا نعمتهائى را که ما به آنها عنایت کرده ایم کفران کنند. و از آن نعمتها استفاده نمائید، پس به زودى خواهید دانست. ﴿۳۴﴾
برداشت از آیات ۳۴ – ۲۹
مسائلی که باید توجّه شود
سالک الی اللّه باید دقیقا به مسائل زیر توجّه کند:
۱ – باید از هوای نفس بدون علم پیروی نکند و کارهایی را که می کند، باید با تحقیق و اطمینان به صحّت و درستی آن باشد.
۲ – دینش را طبق فطرتی که خدای تعالی در عالم ارواح او را تربیت کرده قرار دهد.
۳ – در مقابل پروردگارش دائما انابه کند.
۴ – حدود الهی را رعایت کند و تقوی داشته باشد.
۵ – نماز بخواند که اگر اقامه نماز نکند، جزء مشرکین خواهد بود.
۶ – در دین خدا تفرقه نیندازد و به آن چه روی ندانستگی متمسّک شده است، خوشحال نباشد.
۷ – همیشه به یاد خدا باشد و تنها وقتی که ضرری به او می رسد به در خانه خدا نرود، بلکه همیشه خود را در محضر پروردگار بداند.
۸ – نعمتهای الهی را کفران نکند و بلکه از آن نعمتها استفاده نماید.
أَمْ أَنْزَلْنَا عَلَيْهِمْ سُلْطَانًا فَهُوَ يَتَكَلَّمُ بِمَا كَانُوا بِهِ يُشْرِكُونَ ﴿۳۵﴾
یا ما بر آنها قدرت تسلّطى را نازل کردیم، پس او سخن مى گوید به آنچه که آنها به آن شرک ورزیده اند. ﴿۳۵﴾
وَإِذَا أَذَقْنَا النَّاسَ رَحْمَةً فَرِحُوا بِهَا وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ إِذَا هُمْ يَقْنَطُونَ ﴿۳۶﴾
و زمانى که مهربانى خود را به مردم مى چشانیم، به آن خوشحال مى شوند و اگر به آنها به خاطر آنچه که پیش فرستاده اند بدى برسد، ناگهان آنها مأیوس مى گردند. ﴿۳۶﴾
برداشت از آیه ۳۶
یأس از رحمت خدا
سالک الی اللّه باید از هر گونه افراط و تفریط خودداری کند و بداند هر چه به او می رسد از جانب خدا است. اگر مهربانی از جانب خدا به او رسید امیدوار و خوشحال شود، اگر بدی به او رسید بداند که به خاطر بدیهایی است که کرده است ولی از رحمت خدا مأیوس نشود و بلکه خوشحال باشد که خدای تعالی به این وسیله بدیهای او را جبران می کند.
«خدا روزی را برای هر که بخواهد زیاد می کند»
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ ﴿۳۷﴾
آیا ندیده اند که قطعا خدا روزى را براى هر که بخواهد وسعت مى دهد و براى هر که بخواهد تنگ مى کند؟ قطعا در آن نشانه هائى است براى مردمى که ایمان بیاورند. ﴿۳۷﴾
«حقوق خویشاوندان را بپردازید»
فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ ذَلِكَ خَيْرٌ لِلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۳۸﴾
پس حقّ خویشاوند و مسکین و در راه مانده را بده. آن براى کسانى که رضایت خدا را مى طلبند، بهتر است و اینها هستند که رستگارند. ﴿۳۸﴾
برداشت از آیات ۳۸ – ۳۷
وسعت رزق
سالک الی اللّه باید بداند که خدای تعالی روزی اهل تقوی و کسانی را که دوست می دارد زیاد می کند و به قدر کفاف به آنها عنایت می کند. این نشانه لطف خدا است برای مردم با ایمان.
سالک الی اللّه باید حقوق خویشاوندان و درماندگان و در راه ماندگان را بپردازد، اگر می خواهد به کمالات و رستگاری و ملاقات با خدا برسد.
«ربا مایه زیادی مال نمی شود»
وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ رِبًا لِيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِنْدَ اللَّهِ وَمَا آتَيْتُمْ مِنْ زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ ﴿۳۹﴾
و آنچه از ربا مى دهید براى آنکه اموال مردم را زیاد کنید، پس در نزد خدا چیزى افزوده نمى شود. ولى آنچه از زکات مى پردازید و رضایت پروردگار را مى خواهید، اینها همان کسانى هستند که مضاعف مى کنند. ﴿۳۹﴾
«خدا انسان را خلق کرده و به او روزی داده است»
اَللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ هَلْ مِنْ شُرَكَائِكُمْ مَنْ يَفْعَلُ مِنْ ذَلِكُمْ مِنْ شَيْءٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿۴۰﴾
خدا کسى است که شما را خلق کرده، سپس روزیتان داده و سپس مى میراندتان و سپس زنده تان مى کند. آیا از بتهاى شما (که شریک خدا قرارشان داده اید) کسى هست که چیزى از این کارها را انجام دهد؟ منزّه است خدا و برتر است از آنچه شریک براى او قرار مى دهند. ﴿۴۰﴾
«فساد در دریا و خشکی ظاهر شده»
ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۴۱﴾
در دریا و خشکى به خاطر آنچه مردم کردند فساد ظاهر شد، براى آنکه به آنها خدا بچشاند بعضى از آنچه را که عمل کرده اند. شاید آنها به طرف حقّ برگردند. ﴿۴۱﴾
«دستور سیر و سفر»
قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكِينَ ﴿۴۲﴾
بگو: در زمین سیر و سفر کنید. پس با دقّت ببینید عاقبت کسانى را که قبلاً بوده اند، چگونه بوده است، اکثر آنها مشرک بوده اند. ﴿۴۲﴾
برداشت از آیات ۴۲ – ۴۱
ظهور امام زمان علیه السلام
سالک الی اللّه باید برای ظهور حضرت بقیه اللّه ارواحنا فداه دعا کند و فکر نکند که اگر دنیا فاسد شود امام زمانش زودتر می آید، بلکه اگر مردم آمادگی بیشتری برای پذیرش عدل و داد پیدا کنند و ظلم و جور از ناحیه قدرتمندان در زمین و دریا زیاد شود امام عصر ارواحنا فداه برای نجات مستضعفین زودتر ظهور می کند.
سالک الی اللّه باید در روی زمین سیر و سفر کند تا عاقبت کسانی که قبلاً بوده و بیشترشان مشرک بوده اند را ببیند چه شده است.
«دین و آیین مستقیم»
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ الْقَيِّمِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ يَوْمٌ لَا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ يَوْمَئِذٍ يَصَّدَّعُونَ ﴿۴۳﴾
دین و آیین پابرجا را در مقابل خود قبل از آنکه روزى بیاید که هیچ بازگشتى از جانب خدا براى آن نیست، قرار بده. در آن روز آنها به گروههائى تقسیم مى شوند. ﴿۴۳﴾
مَنْ كَفَرَ فَعَلَيْهِ كُفْرُهُ وَمَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِأَنْفُسِهِمْ يَمْهَدُونَ ﴿۴۴﴾
کسى که کافر شود، کفرش به ضرر خودش خواهد بود و کسى که عمل صالح کند، پس به نفع خودشان آن را آماده ساخته اند. ﴿۴۴﴾
لِيَجْزِيَ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْكَافِرِينَ ﴿۴۵﴾
براى آنکه کسانى که ایمان آورده اند و اعمال شایسته کرده اند، خدا از فضل خودش به آنها جزا بدهد. حتما خدا کافران را دوست نمى دارد. ﴿۴۵﴾
برداشت از آیات ۴۵ – ۴۴
سپاس خدا
سالک الی اللّه نباید کفر و ناسپاسی داشته باشد زیرا به ضرر خود او خواهد بود و خدای تعالی کفار و ناسپاسان را دوست نمی دارد.
«فوائد باد»
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ يُرْسِلَ الرِّيَاحَ مُبَشِّرَاتٍ وَلِيُذِيقَكُمْ مِنْ رَحْمَتِهِ وَلِتَجْرِيَ الْفُلْكُ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿۴۶﴾
و از نشانه هاى خدا این است که بادها را بشارت دهنده مى فرستد و براى اینکه از رحمت خودش به شما بچشاند و به خاطر اینکه به فرمان او کشتى حرکت کند و به خاطر اینکه شما از فضل او بهره مند گردید و به خاطر اینکه شما شاید تشکر کنید. ﴿۴۶﴾
«انتقام خدا از گناهکاران»
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ رُسُلًا إِلَى قَوْمِهِمْ فَجَاءُوهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَانْتَقَمْنَا مِنَ الَّذِينَ أَجْرَمُوا وَكَانَ حَقًّا عَلَيْنَا نَصْرُ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۴۷﴾
و قطعا ما قبل از تو پیامبرانى به طرف قومشان فرستادیم. پس آنها با نشانه هائى به سوى قومشان رفتند. پس ما از کسانى که گناه کردند انتقام گرفتیم و یارى مؤمنان حقّى است که بر عهده ما خواهد بود. ﴿۴۷﴾
«تشکیل ابر در آسمان»
اَللَّهُ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ فَتُثِيرُ سَحَابًا فَيَبْسُطُهُ فِي السَّمَاءِ كَيْفَ يَشَاءُ وَيَجْعَلُهُ كِسَفًا فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ فَإِذَا أَصَابَ بِهِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ إِذَا هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ ﴿۴۸﴾
خدا آن کسى است که بادها را مى فرستد تا ابرها را به حرکت درآورند. پس آنها را در آسمان هر طور بخواهد، پهن و متراکم مى کند. پس دانه هاى باران را مى بینى که از لابلاى ابرها خارج مى شوند. پس آن باران را ناگهان به کسى که از بندگانش بخواهد، مى فرستد. آنها یک دفعه خوشحال مى شوند. ﴿۴۸﴾
وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمُبْلِسِينَ ﴿۴۹﴾
و اگر چه قبل از نازل شدن آن باران بر آنها، مأیوس بودند. ﴿۴۹﴾
فَانْظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۵۰﴾
پس نگاه کن به آثار رحمت خدا که چگونه زمین را بعد از مردنش، زنده مى کند. قطعا خدا این چنین زنده کننده مردگان است و او بر هر چیزى قدرت دارد. ﴿۵۰﴾
وَلَئِنْ أَرْسَلْنَا رِيحًا فَرَأَوْهُ مُصْفَرًّا لَظَلُّوا مِنْ بَعْدِهِ يَكْفُرُونَ ﴿۵۱﴾
و اگر ما بادى را بفرستیم که آنها ببینند زراعتشان زرد شده، بعد از آن راه کفر را در پیش مى گیرند. ﴿۵۱﴾
«مرده ها نمی شنوند»
فَإِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ ﴿۵۲﴾
پس حتما تو نمى توانى به مرده ها صدائى را بشنوانى و همچنین نمى توانى خواندنت را وقتى که کرها پشت مى کنند و مى روند، بشنوانى. ﴿۵۲﴾
وَمَا أَنْتَ بِهَادِ الْعُمْيِ عَنْ ضَلَالَتِهِمْ إِنْ تُسْمِعُ إِلَّا مَنْ يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا فَهُمْ مُسْلِمُونَ ﴿۵۳﴾
و تو این چنین نیستى که بتوانى کورها را از گمراهیشان هدایت کنى. تو سخنت را جز به کسى که ایمان به آیات ما آورده پس آنها مسلمانانند، نمى توانى بشنوانى. ﴿۵۳﴾
برداشت از آیات ۵۳ – ۵۲
غفلت از حقایق
سالک الی اللّه باید بکوشد غفلتی از حقایق نداشته باشد والا ممکن است روحش بمیرد و دیگر قابل هدایت نباشد.
«اشاره به ضعف و قدرت انسان»
اَللَّهُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ ضَعْفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ ضَعْفٍ قُوَّةً ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ ضَعْفًا وَشَيْبَةً يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ وَهُوَ الْعَلِيمُ الْقَدِيرُ ﴿۵۴﴾
خدا آن کسى است که شما را از ضعف خلق فرمود، سپس بعد از ضعف قدرتى قرار داد، سپس بعد از قدرت ضعف و پیرى را قرار داده است. آنچه را بخواهد، خلق مى کند. و او داناى توانائى است. ﴿۵۴﴾
«عالم برزخ بر گناهکاران زود می گذرد»
وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَيْرَ سَاعَةٍ كَذَلِكَ كَانُوا يُؤْفَكُونَ ﴿۵۵﴾
و روزى که ساعت قیامت برپا شود، گناهکاران قسم مى خورند که جز ساعتى (در عالم برزخ) نمانده اند. این چنین برگردانده مى شوند. ﴿۵۵﴾
وَقَالَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ وَالْإِيمَانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتَابِ اللَّهِ إِلَى يَوْمِ الْبَعْثِ فَهَذَا يَوْمُ الْبَعْثِ وَلَكِنَّكُمْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿۵۶﴾
و کسانى که علم و ایمان به آنها داده شده، مى گویند که قطعا شما در دستور نوشته خدا تا روز قیامت مانده اید. امروز روز قیامت است ولى شما این چنین بودید که نمى دانستید. ﴿۵۶﴾
فَيَوْمَئِذٍ لَا يَنْفَعُ الَّذِينَ ظَلَمُوا مَعْذِرَتُهُمْ وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ ﴿۵۷﴾
پس آن روز معذرت خواهى ستمکاران براى آنها نفعى ندارد و توبه آنها قبول نخواهد شد. ﴿۵۷﴾
«و از هرگونه مثلی در این قرآن زده شده است»
وَلَقَدْ ضَرَبْنَا لِلنَّاسِ فِي هَذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ وَلَئِنْ جِئْتَهُمْ بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ ﴿۵۸﴾
و قطعا ما براى مردم در این قرآن از هرگونه مثلى زده ایم و اگر براى آنها آیه اى بیاورى، حتما کسانى که کافرند، مى گویند: شما جز اهل باطل چیزى نیستید. ﴿۵۸﴾
كَذَلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۵۹﴾
این چنین خدا بر دلهاى کسانى که نمى دانند، مُهر مى زند. ﴿۵۹﴾
برداشت از آیات ۵۹ – ۵۸
مثلهای قرآن
سالک الی اللّه باید بداند که قرآن مثلهایی برای او زده است و با آنها لجاجت نکند و از آنها پند بگیرد. زیرا اگر این چنین نباشد، دریچه قلبش به سوی حقایق بسته می شود و از علوم الهی استفاده نمی کند.
فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَلَا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لَا يُوقِنُونَ ﴿۶۰﴾
پس صبر کن. حتما وعده خدا حقّ است و کسانى که یقین ندارند، تو را سبک نکنند. ﴿۶۰﴾
برداشت از آیه ۶۰
صبر
سالک الی اللّه باید برای رسیدن به وعده های الهی صبور و بردبار باشد و اگر مورد مسخره و سبکی کفار قرار گرفت از پا در نیاید.
سوره مبارکه لقمان
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«به نام خداوند بخشنده مهربان»
الم ﴿۱﴾
الم ﴿۱﴾
تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ ﴿۲﴾
این آیات کتاب پر از حکمت است. ﴿۲﴾
هُدًى وَرَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ ﴿۳﴾
هدایت و رحمت برای نیکوکاران است. ﴿۳﴾
«صفات نیکوکاران»
الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ ﴿۴﴾
کسانى که نماز را برپا مى دارند و زکات را مى دهند و آنها به آخرت یقین دارند. ﴿۴﴾
أُولَئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۵﴾
آنها از جانب پروردگارشان بر هدایت اند و آنها همان رستگارانند. ﴿۵﴾
«خریداران اخبار بیهوده»
وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ ﴿۶﴾
و بعضى از مردم کسانى هستند که اخبار و مطالب بیهوده اى را مى خرند، براى آنکه مردم را از راه خدا بدون علم گمراه کنند و راه خدا را به مسخره بگیرند. این گروهند که براى آنها عذاب خوارکننده اى خواهد بود. ﴿۶﴾
وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّى مُسْتَكْبِرًا كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿۷﴾
و زمانى که آیات ما بر او تلاوت مى شود، با تکبّر پشت مى کند، مثل آنکه آیات ما را نشنیده است. مثل آنکه گوشهایش سنگین است. پس او را به عذاب دردناکى مژده بده. ﴿۷﴾
«بهشتهای پر نعمت»
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ ﴿۸﴾
قطعا کسانى که ایمان آوردند و عمل شایسته انجام دادند، بهشتهاى پر نعمت مال آنها خواهد بود. ﴿۸﴾
خَالِدِينَ فِيهَا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۹﴾
آنها در آن بهشتها همیشه مى مانند. وعده خدا حقّ است. و او عزیز حکیمى است. ﴿۹﴾
برداشت از آیات ۹ – ۱
پندهایی از آیات اول سوره لقمان
سالک الی اللّه باید از آیات اول سوره لقمان این استفاده ها را بکند:
۱ – بداند که آیات قرآن پر از حکمت است.
۲ – اگر نیکوکار و لایق باشد، قرآن برای او هدایت و رحمت است.
۳ – نماز را که عبادت فردی است، اول وقت با توجه اقامه کند.
۴ – زکات را که عبادت اجتماعی است، به موقع بدهد.
۵ – با فکر کردن در آیات الهی به روز قیامت اعتقاد قوی داشته باشد.
۶ – هدایت کامل را از جانب پروردگار بداند و دریافت کند تا رستگار باشد.
۷ – کوشش کند که از مطالب بیهوده که از راه خدا او را منحرف می کند، دوری نماید تا مبادا به عذاب خوار کننده ای از جانب پروردگارش مبتلا گردد.
۸ – کوشش کند آیات کتاب الهی را با خضوع و خشوع استماع نماید و جزء آنهایی که گوششان در مقابل آیات الهی سنگین است واقع نشود.
۹ – ایمان و عمل صالح داشته باشد تا به بهشت پر نعمت وارد شود و در آن جاویدان بماند.
۱۰ – باید بداند که وعده های الهی همه اش حق و حقیقت است و خدای تعالی حکیم است.
«خلقت آسمانها بدون پایه ای که دیده شود»
خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ ﴿۱۰﴾
خدا آسمانها را بدون پایه اى که آن را ببینید، خلق فرموده و در روى زمین کوههائى انداخته تا براى شما آرام باشد و در زمین از هر جنبنده اى قرار داده است. و از آسمان آب را نازل کردیم. پس در آن از هرگونه اى گیاه زوج خوبى رویاندیم. ﴿۱۰﴾
هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿۱۱﴾
این خلقت خدا است. پس به من نشان بدهید، کسانى که غیر از خدا هستند چه چیزى را خلق کرده اند؟ بلکه ستمکاران در گمراهى آشکارى هستند. ﴿۱۱﴾
«سخنان حکمت آمیز حضرت لقمان علیه السلام»
وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ﴿۱۲﴾
و قطعا ما به لقمان حکمت دادیم اینکه خدا را شکر کن. و کسى که خدا را شکر کند، جز این نیست که به نفع خودش او را شکر کرده و کسى که کفران کند، پس قطعا خدا بى نیاز ستوده اى است. ﴿۱۲﴾
وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ ﴿۱۳﴾
و آن وقتى که لقمان به پسرش گفت در حالى که او را موعظه مى کرد: اى پسرم، به خدا مشرک نشو که حتما شرک ظلم بزرگى است. ﴿۱۳﴾
«احترام به پدر و مادر»
وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ ﴿۱۴﴾
و ما انسان را درباره پدر و مادرش توصیه کردیم. مادرش با بى حالى روى بى حالى او را حمل کرد و دوران شیرخوارگى او در دو سال بود. براى من و براى پدر و مادرت شکر کن که به سوى من برگشت است. ﴿۱۴﴾
برداشت از آیات ۱۴ – ۱۲
شکر
سالک الی اللّه باید در مرحله اول فرزندان و نزدیکانش را موعظه کند و اول چیزی که به آنها تعلیم می دهد این باشد که آنها به خدای تعالی مشرک نشوند و شرک به خدا را ظلم بزرگی بدانند. و پدر و مادر را شاکر باشند و همه نعمتهایی را که خدای تعالی به آنهاداده شکرگزار باشند.
وَإِنْ جَاهَدَاكَ عَلَى أَنْ تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۱۵﴾
و اگر پدر و مادرت بر تو فشار آورند که تو آنچه را که به آن علم ندارى شریک من قرار دهى، اطاعتشان را نکن ولى در دنیا به خوبى با آنها کنار بیا و از راه کسى که به سوى من برگشته است، پیروى کن. سپس برگشت همه شما به سوى من است و من شما را به آنچه کرده اید، خبر مى دهم. ﴿۱۵﴾
برداشت از آیه ۱۵
اطاعت غیر خدا
سالک الی اللّه نباید اطاعت پدر و مادری که او را به سوی بندگی شیطان و هوای نفس دعوت می کنند، بنماید و بکوشد پیرو کسانی باشد که به سوی خدا حرکت کرده اند.
«تذکرات لقمان علیه السلام به پسرش»
يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ ﴿۱۶﴾
اى پسر من، قطعا چنین است که اگر به وزن دانه خردلى که در دل صخره اى یا در آسمانها یا در زمین باشد، خدا آن را حاضر مى کند. قطعا خدا لطف کننده دانائى است. ﴿۱۶﴾
يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ﴿۱۷﴾
اى پسر من، نماز را بپاى دار و امر به معروف کن و نهى از منکر نما و به آنچه به تو مى رسد، صبر کن. قطعا آن از تصمیم گیرى در کارها است. ﴿۱۷﴾
وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ﴿۱۸﴾
و صورتت را با تکبّر از مردم برنگردان و در روى زمین با غرور راه نرو. قطعا خدا هیچ متکبّر مغرورى را دوست نمى دارد. ﴿۱۸﴾
وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ ﴿۱۹﴾
و در راه رفتنت اعتدال را پیشه کن و آرام حرف بزن. قطعا نکره ترین صداها، صداى خرها است. ﴿۱۹﴾
برداشت از آیات ۱۹ – ۱۶
سفارشات حضرت لقمان علیه السلام
سالک الی اللّه باید از سفارشاتی که حضرت لقمان به پسرش فرموده پند بگیرد:
اول: بداند که اگر به وزن خردلی کار بد یا خوب انجام دهد، خدای تعالی آن را در محاسباتش ظاهر می کند.
دوم: نماز بخواند و امر به معروف و نهی از منکر کند و در مقابل مصائب صبر داشته باشد تا بتواند دارای استقامت باشد.
سوم: در مقابل مردم اظهار تکبّر نکند و در روی زمین با غرور راه نرود تا خدا او را دوست داشته باشد.
چهارم: در راه رفتن و روش زندگی اعتدال و میانه روی را پیشه کند.
پنجم: آرام حرف بزند و مانند حیوانات صدای نامفهومش را بلند نکند.
«فراوانی نعمت ظاهری و باطنی پروردگار»
أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ ﴿۲۰﴾
آیا نمى بینید که خدا براى شما آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، مسخّر فرموده و نعمتهاى ظاهرى و باطنى خود را براى شما فراوان قرار داده؟ و بعضى از مردم کسى است که بدون علم و راهنما و بدون کتاب روشنگرى درباره خدا جدل مى کند. ﴿۲۰﴾
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ ﴿۲۱﴾
و زمانى که به آنها گفته مى شود: از آنچه خدا نازل فرموده، پیروى کنید. مى گویند: بلکه ما از آنچه پدرانمان را بر آن دیده ایم، پیروى مى کنیم. آیا ولو اینکه شیطان آنها را به عذاب آتش برافروخته دعوت کرده باشد؟ ﴿۲۱﴾
«تمسّک به ریسمان محکم خدا»
وَمَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ﴿۲۲﴾
و کسى که روى خود را به سوى خدا تسلیم کند و او نیکوکار باشد، قطعا به ریسمان محکمى چنگ زده و عاقبت کارها با خدا است. ﴿۲۲﴾
برداشت از آیات ۲۲ – ۲۱
پیروی از اشتباهات گذشتگان
سالک الی اللّه نباید به آن چه پدرانش در اشتباه بوده اند و به آن عمل می کرده اند، تحّجر داشته باشد و شیطان او را به طرف آتش جهنّم بکشاند. بلکه باید روی خود را به سوی خدا کند و نیکوکار باشد که در این صورت تمسّک به ریسمان محکم خدا و واسطه الهی با بندگانش کرده و عاقبت تمام کارها در دست خدا است.
وَمَنْ كَفَرَ فَلَا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿۲۳﴾
و کسى که کافر شود کفر او تو را محزون نکند. به سوى ما برگشت آنها خواهد بود. پس ما آنها را به آنچه عمل کرده اند، خبر خواهیم داد. قطعا خدا به آنچه در سینه ها است، دانا است. ﴿۲۳﴾
نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَى عَذَابٍ غَلِيظٍ ﴿۲۴﴾
آنها را کمى بهره مند خواهیم کرد، سپس آنها را با عذاب شدیدى بیچاره شان خواهیم کرد. ﴿۲۴﴾
«آسمان و زمین را چه کسی خلق کرده؟»
وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۲۵﴾
و اگر از آنها سؤال کنى: چه کسى آسمانها و زمین را خلق کرده؟ حتما مى گویند: خدا. بگو: الحمدللّه. ولى بیشتر آنها نادانند. ﴿۲۵﴾
لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿۲۶﴾
آنچه در آسمانها و زمین است، مال خدا است. قطعا خدا همان بى نیاز شایسته است. ﴿۲۶﴾
«کلمات خدا پایان ناپذیر است»
وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿۲۷﴾
و اگر آنچه در زمین از درخت وجود دارد، قلمهائى شوند و به دریا هفت دریا بعد از آن اضافه شود، باز هم کلمات خدا پایان نمى پذیرد. قطعا خدا عزیز حکیمى است. ﴿۲۷﴾
مَا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ﴿۲۸﴾
خلقت شما و زندگى دوباره شما جز مثل یک فرد بیشتر نیست. قطعا خدا شنواى بینائى است. ﴿۲۸﴾
«تسخیر خورشید و ماه»
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿۲۹﴾
آیا ندیدى که خدا شب را در روز و روز را در شب وارد مى کند و خورشید و ماه را که هر یک به سوى وقت معینى در حرکتند، مسخّر فرموده و قطعا خدا به آنچه مى کنید، آگاه است. ﴿۲۹﴾
ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ﴿۳۰﴾
آن به خاطر این است که خدا، حتما حقّ است و قطعا آنچه را که آنها غیر از خدا مى خوانند، باطل است و قطعا خدا بلندمرتبه و بزرگ است. ﴿۳۰﴾
أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُمْ مِنْ آيَاتِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ ﴿۳۱﴾
آیا ندیدى که کشتى ها در دریا به نعمت خدا حرکت مى کنند، براى اینکه از نشانه هاى خدا به شما نشان دهد؟ قطعا در آن براى هر صبرکننده و شکرگزارى نشانه هائى است. ﴿۳۱﴾
«در دریا خدا را می خوانند»
وَإِذَا غَشِيَهُمْ مَوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ ﴿۳۲﴾
و زمانى که موج دریا مانند ابرها آنها را مى پوشاند، خدا را در حالى که دینشان را براى او خالص کرده اند، مى خوانند. و چون خدا آنها را به خشکى نجات مى دهد، بعضى از آنها معتدل بوده. و به آیات ما جز هر پیمان شکنِ کفران کننده اى، انکار نمى کند. ﴿۳۲﴾
«ترس از قیامت»
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَاخْشَوْا يَوْمًا لَا يَجْزِي وَالِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَنْ وَالِدِهِ شَيْئًا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴿۳۳﴾
اى مردم، تقواى پروردگارتان را پیشه کنید و بترسید از روزى که نه پدر جزاى اعمال فرزندش را تحمّل مى کند و نه فرزند چیزى از جزاى اعمال پدرش را تحمّل مى کند. قطعا وعده خدا حقّ است. پس زندگى دنیا مغرورتان نکند و گول زننده اى شما را به (کرم و رحمت) خدا مغرور ننماید. ﴿۳۳﴾
«علم در نزد خدا است»
إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ﴿۳۴﴾
قطعا در نزد خدا علم ساعت قیامت است و باران را نازل مى کند و مى داند چه چیز در رحمها است و کسى نمى داند فردا چه به دست خواهد آورد و کسى نمى داند به کدام سرزمین خواهد مُرد. قطعا خدا داناى آگاهى است. ﴿۳۴﴾
سوره مبارکه سجده
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«به نام خداوند بخشنده مهربان»
«قرآن به حقّ از طرف پروردگار نازل شده است»
الم ﴿۱﴾
الم ﴿۱﴾
تَنْزِيلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿۲﴾
کتابى است که از جانب پروردگار عالمیان نازل شده و در آن شک و تردیدى نیست. ﴿۲﴾
أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ لِتُنْذِرَ قَوْمًا مَا أَتَاهُمْ مِنْ نَذِيرٍ مِنْ قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ ﴿۳﴾
آیا آنها مى گویند که این قرآن را به خدا افتراء زده است؟ بلکه آن از جانب پروردگارت حقّ است تا بترسانى قومى را که قبل از تو ترساننده اى براى آنها نیامده است، شاید آنها هدایت شوند. ﴿۳﴾
«آسمانها و زمین در شش روز آفریده شده»
اَللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ ﴿۴﴾
خدا آن کسى است که آسمانها و زمین و آنچه در بین اینها است، در شش روز آفرید. سپس قدرتش بر عرش استیلاء گرفت و براى شما غیر از خدا ولىّ و شفیعى نخواهد بود. آیا پس چرا متذکر نمى شوید؟ ﴿۴﴾
يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ أَلْفَ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ ﴿۵﴾
کار را از آسمان به سوى زمین تدبیر مى کند. سپس در روزى که مقدار آن هزار سال از سالهائى که شما مى شمارید مى باشد، به طرف او بالا مى رود. ﴿۵﴾
ذَلِكَ عَالِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ﴿۶﴾
آن خدا عالم به پنهانی و آشکارِ عزیز مهربان است. ﴿۶﴾
«خلقت بدن انسان»
اَلَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنْسَانِ مِنْ طِينٍ ﴿۷﴾
او کسى است که خلقت هر چیزى را نیکو کرده و خلقت (بدن) انسان را از گِل شروع فرموده است. ﴿۷﴾
ثُمَّ جَعَلَ نَسْلَهُ مِنْ سُلَالَةٍ مِنْ مَاءٍ مَهِينٍ ﴿۸﴾
سپس نسل انسان را از خالص از آبِ بى مقدارى قرار داده است. ﴿۸﴾
ثُمَّ سَوَّاهُ وَنَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِهِ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ ﴿۹﴾
سپس او را موزون کرده و در او از روح خودش دمیده و براى شما گوش شنوا و چشمهاى بینا و دلهائى قرار داده است. کمتر شکر او را مى کنید. ﴿۹﴾
«انکار قیامت»
وَقَالُوا أَإِذَا ضَلَلْنَا فِي الْأَرْضِ أَإِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ كَافِرُونَ ﴿۱۰﴾
و مى گویند: آیا وقتى که ما در زمین ناپدید شدیم، آیا دوباره آفرینش جدیدى خواهیم یافت؟ بلکه آنها ملاقات پروردگارشان را انکار مى کنند. ﴿۱۰﴾
قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ ﴿۱۱﴾
بگو: ملک الموتى که بر شما مأمور شده، جانتان را مى گیرد، سپس به سوى پروردگارتان برگردانده مى شوید. ﴿۱۱﴾
وَلَوْ تَرَى إِذِ الْمُجْرِمُونَ نَاكِسُو رُءُوسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ رَبَّنَا أَبْصَرْنَا وَسَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَلْ صَالِحًا إِنَّا مُوقِنُونَ ﴿۱۲﴾
و اگر ببینى آن وقتى را که گناهکاران در نزد پروردگارشان سرهایشان را به زیر انداخته، (مى گویند:) پروردگار ما، ما دیدیم و شنیدیم. پس ما را برگردان تا عمل صالح کنیم که حتما ما اهل یقینیم. ﴿۱۲﴾
«جهنّم از جنّ و انس پر خواهد شد»
وَلَوْ شِئْنَا لَآتَيْنَا كُلَّ نَفْسٍ هُدَاهَا وَلَكِنْ حَقَّ الْقَوْلُ مِنِّي لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ ﴿۱۳﴾
و اگر ما مى خواستیم، به هر کسى هدایت او را مى دادیم. ولى سخن من محقّق گردید که (گفتیم:) جهنّم را از جنّ و انس همگى پر خواهم کرد. ﴿۱۳﴾
فَذُوقُوا بِمَا نَسِيتُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا إِنَّا نَسِينَاكُمْ وَذُوقُوا عَذَابَ الْخُلْدِ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۱۴﴾
پس بچشید به خاطر آنکه دیدار امروزتان را فراموش کردید و ما هم شما را فراموش نمودیم و بچشید عذاب دائمى را به خاطر آنچه عمل کرده اید. ﴿۱۴﴾
«آیه سجده واجب و صفات مؤمنین»
إِنَّمَا يُؤْمِنُ بِآيَاتِنَا الَّذِينَ إِذَا ذُكِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لَا يَسْتَكْبِرُونَ ﴿۱۵﴾
جز این نیست کسانى به آیات ما ایمان مى آورند که وقتى متذکر آیات ما مى شوند، به سجده مى افتند و به ستایش (تسبیح و حمد) پروردگارشان تسبیح مى گویند و آنها تکبّر نمى کنند. ﴿۱۵﴾
تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ ﴿۱۶﴾
از رختخوابها بیرون مى روند. پروردگارشان را با ترس و طمع مى خوانند و از آنچه به آنها روزى داده ایم، انفاق مى کنند. ﴿۱۶﴾
برداشت از آیه ۱۶
خضوع در مقابل پروردگار
سالک الی اللّه باید وقتی که خدا نزد او یادآوری می شود، کمال خضوع را در مقابل پروردگارش داشته باشد و او را تسبیح و حمد کند و تکبّر نکند. در نیمه های شب از رختخوابش بیرون بیاید و خدا را به خاطر ترس از جزای گناهانش بخواند و طمع به الطافش داشته باشد و از آن چه خدا به او عنایت کرده انفاق کند.
فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَا أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۷﴾
پس هیچ کس نمى داند چه نور چشمى براى آنها در خفاء نگه داشته شده، جزائى است براى آنچه عمل کرده اند. ﴿۱۷﴾
«مؤمن و فاسق نزد خدا مساوی نیستند»
أَفَمَنْ كَانَ مُؤْمِنًا كَمَنْ كَانَ فَاسِقًا لَا يَسْتَوُونَ ﴿۱۸﴾
آیا پس کسى که مؤمن بوده است، مانند کسى است که فاسق بوده؟ اینها مساوى نیستند. ﴿۱۸﴾
أَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى نُزُلًا بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۹﴾
امّا کسانى که ایمان آوردند و عمل صالح کردند، پس براى آنها بهشتهائى محل نزولشان به خاطر آنچه عمل کرده اند، مى باشد. ﴿۱۹﴾
وَأَمَّا الَّذِينَ فَسَقُوا فَمَأْوَاهُمُ النَّارُ كُلَّمَا أَرَادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا أُعِيدُوا فِيهَا وَقِيلَ لَهُمْ ذُوقُوا عَذَابَ النَّارِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ ﴿۲۰﴾
و امّا کسانى که معصیت کرده اند، پس جایگاهشان آتش است. هر وقت بخواهند از آن بیرون بیایند، به آن برگردانده مى شوند و به آنها گفته مى شود: بچشید عذاب آتشى را که آن را تکذیب مى کردید. ﴿۲۰﴾
وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۲۱﴾
و قطعا بچشانیم آنها را از عذاب نزدیک دنیا، غیر از عذاب بزرگ آخرت، شاید آنها برگردند. ﴿۲۱﴾
«اعراض از آیات خدا»
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ ﴿۲۲﴾
و چه کسى ظالم تر از آن کسى است که آیات پروردگارش به او تذکر داده مى شود، سپس از آنها اعراض مى کند. قطعا ما از گناهکاران انتقام مى گیریم. ﴿۲۲﴾
«یادی از حضرت موسی علیه السلام»
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَلَا تَكُنْ فِي مِرْيَةٍ مِنْ لِقَائِهِ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنِي إِسْرَائِيلَ ﴿۲۳﴾
و قطعا ما به موسى کتاب دادیم. پس تو شکى نداشته باش از اینکه آن کتاب را او دریافت کرد و ما آن کتاب را براى بنى اسرائیل هدایت قرار دادیم. ﴿۲۳﴾
وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ ﴿۲۴﴾
و ما از آنها پیشوایانى که به فرمان ما هدایت مى کردند، در آن وقتى که صبر کردند و به آیات ما یقین مى نمودند، قرار دادیم. ﴿۲۴﴾
إِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ ﴿۲۵﴾
حتما پروردگار تو در روز قیامت بین آنها به خاطر آنچه که در آن اختلاف کرده اند، فاصله مى اندازد. ﴿۲۵﴾
«هلاکت اقوامی در گذشته»
أَوَلَمْ يَهْدِ لَهُمْ كَمْ أَهْلَكْنَا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنَ الْقُرُونِ يَمْشُونَ فِي مَسَاكِنِهِمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ أَفَلَا يَسْمَعُونَ ﴿۲۶﴾
آیا آنها را این موضوع هدایت نمى کند که چقدر ما قبل از آنها در قرنهاى گذشته هلاک کردیم؟ اینها در مساکن آنها راه مى روند. قطعا در آن نشانه هائى است. آیا پس (چرا) نمى شنوند؟ ﴿۲۶﴾
«فایده آب در زمین خشک»
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْمَاءَ إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعًا تَأْكُلُ مِنْهُ أَنْعَامُهُمْ وَأَنْفُسُهُمْ أَفَلَا يُبْصِرُونَ ﴿۲۷﴾
آیا (چرا) نمى بینند که ما آب را به طرف زمینهاى خشک آنها جریان مى دهیم تا بوسیله آن زراعت را بیرون بیاوریم تا از آن چهارپایانشان و خودشان بخورند؟ آیا پس (چرا) بصیرت پیدا نمى کنند؟ ﴿۲۷﴾
«روز پیروزی»
وَيَقُولُونَ مَتَى هَذَا الْفَتْحُ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿۲۸﴾
و مى گویند: این فتح و پیروزى چه وقت خواهد بود اگر شما راستگو هستید؟ ﴿۲۸﴾
قُلْ يَوْمَ الْفَتْحِ لَا يَنْفَعُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِيمَانُهُمْ وَلَا هُمْ يُنْظَرُونَ ﴿۲۹﴾
بگو: روز پیروزى، ایمان کسانى که کافر شدند، برایشان فایده اى ندارد و به آنها مهلت داده نمى شود. ﴿۲۹﴾
فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَانْتَظِرْ إِنَّهُمْ مُنْتَظِرُونَ ﴿۳۰﴾
پس از آنها اعراض کن و منتظر باش که حتما آنها هم انتظار مى کشند. ﴿۳۰﴾
سوره مبارکه احزاب
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«به نام خداوند بخشنده مهربان»
«سخنان خدا به پیامبر صلی الله علیه و آله که منظور مردمند»
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ﴿۱﴾
اى پیامبر، تقواى خدا را داشته باش و از کفّار و منافقین اطاعت نکن. که قطعا خدا داناى حکیمى است. ﴿۱﴾
وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرًا ﴿۲﴾
و از آنچه به تو از جانب پروردگارت وحى مى شود، پیروى کن. قطعا خدا به آنچه مى کنید، آگاه است. ﴿۲﴾
وَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا ﴿۳﴾
و بر خدا توکل کن و کافی است که خدا وکیل باشد. ﴿۳﴾
برداشت از آیات ۳ – ۱
تقوی
سالک الی اللّه باید تقوی را کاملاً رعایت کند و کفّار و منافقین را اطاعت نکند، بلکه پیرو وحی الهی باشد و بر خدا توکل کند.
«انسان در باطن دو دل ندارد»
مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ذَلِكُمْ قَوْلُكُمْ بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ ﴿۴﴾
خدا برای هیچ کس دو قلب در درونش قرار نداده. و همسرانی که شما آنها را ظهار [۱] می کنید، خدا مادرهای شما قرار نداده است. و فرزند خوانده های شما را فرزندان شما قرار نداده است. این سخنی است که شما به دهانتان گفته اید و خدا حقّ را می گوید و او است که به راه حقّ هدایت می کند. ﴿۴﴾
[۱] ــ ظهار یعنى مرد دست روى پشت زنش بگذارد و بگوید: «ظهرک کظهر امّى».
«فرزند خوانده ها را به نام پدرانشان یاد کنید»
اُدْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ هُوَ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ فَإِنْ لَمْ تَعْلَمُوا آبَاءَهُمْ فَإِخْوَانُكُمْ فِي الدِّينِ وَمَوَالِيكُمْ وَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ فِيمَا أَخْطَأْتُمْ بِهِ وَلَكِنْ مَا تَعَمَّدَتْ قُلُوبُكُمْ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا ﴿۵﴾
آنها را منتسب به پدرانشان بخوانید. آن در نزد خدا عادلانه تر است. پس اگر پدرانشان را نمى شناسید، آنها برادران شما در دین و موالیان شما هستند. و در آنچه که به آن خطا کرده اید، باکى بر شما نیست. ولى آنچه را که از دلهایتان تعمّدا مى گویید (مشکل است). و خدا بخشنده مهربانى بوده است. ﴿۵﴾
«ولایت تامّه رسول اکرم صلی الله علیه و آله»
اَلنَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ وَأُولُو الْأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ إِلَّا أَنْ تَفْعَلُوا إِلَى أَوْلِيَائِكُمْ مَعْرُوفًا كَانَ ذَلِكَ فِي الْكِتَابِ مَسْطُورًا ﴿۶﴾
پیامبر بر مؤمنین از خودشان (در تصرّف) سزاوارتر است و زنهاى او مادرهاى مؤمنین اند و خویشاوندان بعضى از آنها بر بعض دیگر در کتاب خدا از مؤمنین و مهاجرین سزاوارترند، مگر آنکه بخواهید به اولیائتان نیکى کنید. که آن در کتاب نوشته شده است. ﴿۶﴾
«گرفتن پیمان از پیامبران در عالم ذر»
وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثَاقَهُمْ وَمِنْكَ وَمِنْ نُوحٍ وَإِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنَا مِنْهُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا ﴿۷﴾
و زمانى که ما از پیامبران و از تو و از نوح و ابراهیم و موسى و عیسى بن مریم پیمان گرفتیم و از آنها پیمان محکمى اخذ نمودیم. ﴿۷﴾
لِيَسْأَلَ الصَّادِقِينَ عَنْ صِدْقِهِمْ وَأَعَدَّ لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا أَلِيمًا ﴿۸﴾
براى اینکه خدا از راستگویان، از صداقتشان سؤال کند. و براى کافرین عذاب دردناکى مهیا نموده است. ﴿۸﴾
«کمکهای خدای تعالی به مؤمنین»
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا ﴿۹﴾
اى کسانى که ایمان آورده اید، به یاد بیاورید نعمت خدا را به شما، آن وقتى که لشگرهائى به سوى شما آمدند. پس ما بر آنها باد و لشگرهائى که شما آنها را نمى دیدید، فرستادیم. و خدا به آنچه مى کنید، بینا بوده است. ﴿۹﴾
إِذْ جَاءُوكُمْ مِنْ فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنْكُمْ وَإِذْ زَاغَتِ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا ﴿۱۰﴾
زمانى که آنها از ارتفاعات شما و از پایین شما به شما هجوم آوردند و آن وقتى که چشمها خیره شد و قلوب (و جانها) به حنجره رسید و به خدا گمانهاى بدى مى بردید. ﴿۱۰﴾
برداشت از آیات ۱۰ – ۹
نعمتهای الهی
سالک الی اللّه باید نعمتهای خدا را همیشه متذکر باشد، بخصوص نعمتهایی که مخفی است و با چشم دیده نمی شود و برای انسان بسیار مفید است.
هُنَالِكَ ابْتُلِيَ الْمُؤْمِنُونَ وَزُلْزِلُوا زِلْزَالًا شَدِيدًا ﴿۱۱﴾
آن وقت بود که مؤمنین امتحان شدند و تکان بسیار سختى خوردند. ﴿۱۱﴾
وَإِذْ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ إِلَّا غُرُورًا ﴿۱۲﴾
و زمانى که منافقین و کسانى که در دلهایشان مرض بود، گفتند: خدا و پیغمبرش چیزى جز گول زدن به ما وعده اى نداده اند. ﴿۱۲﴾
«اهل مدینه همه باید حرکت کنند»
وَإِذْ قَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ يَا أَهْلَ يَثْرِبَ لَا مُقَامَ لَكُمْ فَارْجِعُوا وَيَسْتَأْذِنُ فَرِيقٌ مِنْهُمُ النَّبِيَّ يَقُولُونَ إِنَّ بُيُوتَنَا عَوْرَةٌ وَمَا هِيَ بِعَوْرَةٍ إِنْ يُرِيدُونَ إِلَّا فِرَارًا ﴿۱۳﴾
و زمانى که جمعى از آنها گفتند: اى اهل مدینه، براى شما توقّفى نیست، پس برگردید. و جمعى از آنها از پیامبر اجازه مى خواستند و مى گفتند: قطعا خانه هاى ما حفاظى ندارد. در حالى که حفاظ داشت و آنها مقصودى جز فرار کردن نداشتند. ﴿۱۳﴾
وَلَوْ دُخِلَتْ عَلَيْهِمْ مِنْ أَقْطَارِهَا ثُمَّ سُئِلُوا الْفِتْنَةَ لَآتَوْهَا وَمَا تَلَبَّثُوا بِهَا إِلَّا يَسِيرًا ﴿۱۴﴾
و اگر بر آنها از اطراف مدینه هجوم مى شد، سپس از آنها درخواست فتنه مى شد، قطعا به سوى آن مى رفتند و جز کمى براى آن درنگ نمى کردند. ﴿۱۴﴾
برداشت از آیات ۱۴ – ۱۲
سخنان خدا و رسولش حقّ است
سالک الی اللّه باید از این آیات این مسائل را یاد بگیرد:
اول: دستورات خدا و پیغمبر صلی الله علیه و آله را فریب تصوّر نکند.
دوم: باید در کارهای اساسی خود از خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله اجازه بگیرد.
سوم: با فریب از دستورات پیغمبر فرار نکند.
چهارم: در مقابل هجوم دشمن با استقامت باشد.
وَلَقَدْ كَانُوا عَاهَدُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ لَا يُوَلُّونَ الْأَدْبَارَ وَكَانَ عَهْدُ اللَّهِ مَسْئُولًا ﴿۱۵﴾
و قبل از این با خدا عهد کرده بودند که پشت نکنند و برنگردند. و عهد خدا مورد سؤال خواهد بود. ﴿۱۵﴾
قُلْ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْفِرَارُ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنَ الْمَوْتِ أَوِ الْقَتْلِ وَإِذًا لَا تُمَتَّعُونَ إِلَّا قَلِيلً ﴿۱۶﴾
بگو: اگر از مرگ یا کشته شدن فرار کنید، هرگز فرارتان براى شما نفعى نخواهد داشت و در آن زمان جز کمى بهره نخواهید برد. ﴿۱۶﴾
قُلْ مَنْ ذَا الَّذِي يَعْصِمُكُمْ مِنَ اللَّهِ إِنْ أَرَادَ بِكُمْ سُوءًا أَوْ أَرَادَ بِكُمْ رَحْمَةً وَلَا يَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا ﴿۱۷﴾
بگو: چه کسى مى تواند شما را از خواست خدا نگه دارد، اگر خدا براى شما بدى یا مهربانى را بخواهد؟ و هرگز براى آنها غیر از خدا ولىّ و یاورى نخواهند یافت. ﴿۱۷﴾
«خدا همه حالات مردم را می داند»
قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَالْقَائِلِينَ لِإِخْوَانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنَا وَلَا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿۱۸﴾
قطعا خدا کسانى از شما را که مردم را از جنگ باز مى دارند و همچنین کسانى را که به برادران خود مى گفتند: به سوى ما برگردید، مى شناسد و جز کمى از آنها به سوى جنگ نمى روند. ﴿۱۸﴾
أَشِحَّةً عَلَيْكُمْ فَإِذَا جَاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُمْ كَالَّذِي يُغْشَى عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذَا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوكُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدَادٍ أَشِحَّةً عَلَى الْخَيْرِ أُولَئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا ﴿۱۹﴾
آنها بر شما بخل مى کنند. پس زمانى که ترس بیاید، آنها را خواهى دید که به طرف تو با چشمهائى که در حدقه دور مى زند، به تو نگاه مى کنند، مثل کسى که مى خواهد با مرگ قالب تهى کند و زمانى که ترس از بین رفت، با زبان تند با شما ملاقات مى کنند، در حالى که بر خوبیها بخل مى ورزند. اینها ایمان نمى آورند، پس خدا اعمال آنها را نابود مى کند و این بر خدا آسان خواهد بود. ﴿۱۹﴾
يَحْسَبُونَ الْأَحْزَابَ لَمْ يَذْهَبُوا وَإِنْ يَأْتِ الْأَحْزَابُ يَوَدُّوا لَوْ أَنَّهُمْ بَادُونَ فِي الْأَعْرَابِ يَسْأَلُونَ عَنْ أَنْبَائِكُمْ وَلَوْ كَانُوا فِيكُمْ مَا قَاتَلُوا إِلَّا قَلِيلًا ﴿۲۰﴾
گمان مى کنند که (جنگجویان) حزبها نرفته اند و اگر (جنگجویان) حزبها برگردند، دوست دارند که آنها در میان اعراب بادیه پراکنده شوند و از اخبار شما سؤال کنند و اگر در میان شما باشند، جز کمى از آنها جنگ نمى کنند. ﴿۲۰﴾
برداشت از آیات ۲۰ – ۱۵
تعهّدات با پروردگار
سالک الی اللّه باید با جدّیت کامل به دستورات اخلاقی الهی که در زیر گفته می شود عمل کند:
۱ – به تعهّداتی که در عالم ذر با پروردگار بسته پشت نکند، زیرا از او سؤال خواهد شد.
۲ – بداند که نباید در راه خدا از مرگ و کشته شدن فرار کند، زیرا بالاخره خواهد مرد ولی با عصیان الهی با خدا روبرو می شود.
۳ – بداند که از رحمت و غضب پروردگار کسی او را نجات نمی دهد و ولی و ناصری در مقابل خدای تعالی برای خود پیدا نمی کند.
۴ – بداند که خدای تعالی به همه کارها آگاهی دارد و اعمال منافقین را می شناسد.
۵ – اگر دشمن به خاطر تزکیه نفس او و یا هر کار خوبی که می کند حسادت ورزید، بداند که خدای تعالی آنها را به خوف و ترسی می اندازد و اعمال آنها را نابود می کند و این کار بر خدا آسان است.
۶ – نباید سالکین الی اللّه ساده لوح باشند و دشمن را ندیده بگیرند تا مخفیانه به آنها صدمه وارد کنند.
۷ – در عین حال آنها را ضعیف بداند و با شرح صدر به آنها توجّه نکند.
«رسول خدا صلی الله علیه و آله سرمشق نیکوئی است»
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا ﴿۲۱﴾
قطعا براى شما در رسول خدا الگوى نیکوئى بوده است، براى کسى که امید به خدا و روز قیامت را دارد و بسیار خدا را یاد مى کند. ﴿۲۱﴾
«استقامت مؤمنین در مقابل احزاب»
وَلَمَّا رَأَى الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِيمَانًا وَتَسْلِيمًا ﴿۲۲﴾
و چون مؤمنین (جنگجویان) احزاب را دیدند، گفتند: این همان چیزى است که خدا و رسول او به ما وعده داده بودند و خدا و رسولش راست گفته اند و این دیدار جز ایمان و تسلیم بر آنها چیزى نیافزود. ﴿۲۲﴾
برداشت از آیات ۲۲ – ۲۱
اقتدا به پیامبر صلی الله علیه و آله
سالک الی اللّه اگر می خواهد خدا و روز قیامت را باور کند و به یاد خدا زیاد باشد، باید در اعمالش به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اقتدا نماید. زیرا وعده های خدای تعالی و رسولش حقّ است و آنها وقتی درستی و صداقت خدای تعالی و رسولش را ببینند، ایمانشان زیاد می شود و در مقابل آنها بیشتر تسلیم می گردد.
مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُمْ مَنْ يَنْتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا ﴿۲۳﴾
از مؤمنین مردانى هستند که صادقانه بر آنچه که خدا با آنها عهد بسته است، ایستاده اند. پس بعضى از آنها مدّتشان گذشت و بعضى از آنها منتظرند و در پیمانى که بسته اند، تغییرى نداده اند. ﴿۲۳﴾
لِيَجْزِيَ اللَّهُ الصَّادِقِينَ بِصِدْقِهِمْ وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ إِنْ شَاءَ أَوْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا ﴿۲۴﴾
به خاطر اینکه خدا راستگویان را به خاطر صداقتشان جزا دهد و منافقین را اگر بخواهد، عذاب کند یا اینکه توبه آنها را قبول نماید. قطعا خدا بخشنده مهربانى بوده است. ﴿۲۴﴾
«جنگ برای موفّقیت مؤمنین کافی است»
وَرَدَّ اللَّهُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِغَيْظِهِمْ لَمْ يَنَالُوا خَيْرًا وَكَفَى اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ الْقِتَالَ وَكَانَ اللَّهُ قَوِيًّا عَزِيزًا ﴿۲۵﴾
و خدا کافران را با غیظشان برگرداند بدون آنکه به خیرى برسند. و خدا مؤمنین را از جنگ کفایت کرد. و خدا قوىّ عزیزى بوده است. ﴿۲۵﴾
برداشت از آیات ۲۵ – ۲۳
صداقت
سالک الی اللّه باید در مقابل تعهداتی که با خدا بسته است، روی ایمان، مردانه تا زمان مرگش صداقت داشته باشد تا خدا جزای راستگوییش را به او بدهد و در مقابل، کسانی که دروغ گفته اند عذابشان کند و اگر توبه کردند، خدا همیشه بخشنده است و مهربانی خاصّی به توبه کنندگان دارد. ولی اگر توبه نکردند و کافر شدند خدا آنها را به همان غیظشان بر می گرداند و نمی گذارد به خوبی برسند و اگر مؤمنین با آنها جنگ کنند، خدا کمکشان می کند.
وَأَنْزَلَ الَّذِينَ ظَاهَرُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ مِنْ صَيَاصِيهِمْ وَقَذَفَ فِي قُلُوبِهِمُ الرُّعْبَ فَرِيقًا تَقْتُلُونَ وَتَأْسِرُونَ فَرِيقًا ﴿۲۶﴾
و خدا جمعى از اهل کتاب را که از آنان (مشرکین) حمایت مى کردند، از کمینگاههاى محکمشان پایین آورد و در دلهاى آنها رعب انداخت که گروهى را مى کشتید و جمعى را اسیر مى کردید. ﴿۲۶﴾
وَأَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَدِيَارَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ وَأَرْضًا لَمْ تَطَئُوهَا وَكَانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرًا ﴿۲۷﴾
و زمینهاى آنها و خانه ها و اموالشان را و حتّى زمینهائى را که شما در آن قدم نگذاشته بودید، خدا به شما به ارث داد (عنایت کرد). و خدا بر هر چیزى قادر بوده است. ﴿۲۷﴾
«سفارشاتی به زنهای پیغمبر صلی الله علیه و آله»
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا ﴿۲۸﴾
اى پیامبر، به زنهایت بگو: اگر شما زندگى دنیا و زینت دنیا را مى خواهید، بیایید تا شما را بهره مند کنم و به نحو نیکوئى رهایتان سازم. ﴿۲۸﴾
وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا ﴿۲۹﴾
و اگر شما خدا و رسولش و خانه آخرت را مى خواهید، پس قطعا براى نیکوکاران از شما (خدا) اجر عظیمى آماده کرده است. ﴿۲۹﴾
يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ مَنْ يَأْتِ مِنْكُنَّ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ يُضَاعَفْ لَهَا الْعَذَابُ ضِعْفَيْنِ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا ﴿۳۰﴾
اى زنهاى پیامبر، هر کس از شما مرتکب کار بد علنى شود، براى او عذاب دو برابر خواهد شد. و این کار بر خدا آسان است. ﴿۳۰﴾
