جزء ۱۸
سوره مبارکه مؤمنون
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«به نام خداوند بخشنده مهربان»
قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ﴿۱﴾
قطعا مؤمنین رستگار شدند. ﴿۱﴾
«اوصاف مؤمنین تزکیه نفس شده»
اَلَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ﴿۲﴾
کسانی که آنها در نمازشان خاشع اند. ﴿۲﴾
وَالَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ ﴿۳﴾
و کسانی که آنها از لغو دوری می کنند. ﴿۳﴾
وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ ﴿۴﴾
و کسانی که آنها زکات را عمل می کنند. ﴿۴﴾
وَالَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ ﴿۵﴾
و کسانی که آنها فرج های خود را نگه می دارند. ﴿۵﴾
إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ ﴿۶﴾
مگر برای همسران خود و کنیزانشان که قطعا آنها ﴿در استفاده از اینها﴾ ملامت نمی شوند. ﴿۶﴾
فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاءَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْعَادُونَ ﴿۷﴾
پس کسی که غیر از این را انجام دهد، آنها همان ها تجاوزکارانند. ﴿۷﴾
برداشت از آیات ۷ – ۱
رستگاری
سالک الی اللّه باید بداند که رستگاری فقط مال مؤمنینی است که صفات زیر را دارند:
۱ – کسانی که با خضوع و خشوع و عشق و محبت نماز می خوانند.
۲ – کسانی که از بیهوده بودن و بیهودگی دوری می کنند.
۳ – کسانی که به دستور زکات عمل می کنند و حقوق الهی را می پردازند.
۴ – کسانی که دامن خود را پاک نگه می دارند و تنها به همسران خود اکتفا می کنند و از حدود خود در این خصوص تجاوز نمی کنند.
وَالَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رَاعُونَ ﴿۸﴾
و کسانی که آنها امانتها و پیمانهای خود را رعایت می کنند. ﴿۸﴾
وَالَّذِینَ هُمْ عَلَى صَلَوَاتِهِمْ یُحَافِظُونَ ﴿۹﴾
و کسانی که آنها نمازهایشان را مواظبت می کنند. ﴿۹﴾
أُولَئِكَ هُمُ الْوَارِثُونَ ﴿۱۰﴾
اینها همان وارثانند. ﴿۱۰﴾
اَلَّذِینَ یَرِثُونَ الْفِرْدَوْسَ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ ﴿۱۱﴾
آنها که بهشت فردوس را به ارث می برند، آنها در آن جاودانند. ﴿۱۱﴾
برداشت از آیات ۱۱ – ۸
مظاهر تزکیه نفس
سالک الی اللّه باید بداند که رستگار کسی است که امانت مردم را حفظ کند و عهد و پیمان خود را مواظبت کند و اوقات نماز را دقت نماید تا بتواند نمازش را اول وقت بخواند و به خاطر آن که تزکیه نفس کرده این کارها را بدون تکلف خود بخود انجام می دهد و به همین جهت این افراد بهشتی هستند و در آن بهشت همیشه زندگی می کنند.
«خلقت بدن انسان»
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ مِنْ سُلَالَةٍ مِنْ طِينٍ ﴿۱۲﴾
و قطعا ﴿بدن﴾ انسان را از گِل خالص آفریدیم. ﴿۱۲﴾
ثُمَّ جَعَلْنَاهُ نُطْفَةً فِي قَرَارٍ مَكِينٍ ﴿۱۳﴾
سپس او را نطفه ای در قرارگاه مطمئنی قرار دادیم. ﴿۱۳﴾
ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ ﴿۱۴﴾
سپس نطفه را علقه خلق کردیم. پس علقه را مضغه قرار دادیم. بعد مضغه را استخوان خلق کردیم. پس بر استخوان گوشت پوشاندیم. سپس در او خلقت دیگرى ایجاد کردیم. پس پر برکت است خدایى که نیکوترین آفریننده است. ﴿۱۴﴾
ثُمَّ إِنَّكُمْ بَعْدَ ذَلِكَ لَمَيِّتُونَ ﴿۱۵﴾
سپس شما قطعا بعد از آن می میرید. ﴿۱۵﴾
ثُمَّ إِنَّكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تُبْعَثُونَ ﴿۱۶﴾
سپس شما قطعا روز قیامت مبعوث می شوید. ﴿۱۶﴾
«آسمان هفتگانه»
وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعَ طَرَائِقَ وَمَا كُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غَافِلِينَ ﴿۱۷﴾
و قطعا بالاى سر شما هفت آسمانى که به هم راه دارند، خلق کردیم و ما از آفرینش غافل نبوده ایم. ﴿۱۷﴾
«باران رحمت به اندازه می بارد»
وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً بِقَدَرٍ فَأَسْكَنَّاهُ فِي الْأَرْضِ وَإِنَّا عَلَى ذَهَابٍ بِهِ لَقَادِرُونَ ﴿۱۸﴾
و ما از آسمان آب را به اندازه نازل کردیم. پس آن را در زمین ساکن نمودیم و قطعا ما بر از بین بردنش قدرت داریم. ﴿۱۸﴾
فَأَنْشَأْنَا لَكُمْ بِهِ جَنَّاتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَأَعْنَابٍ لَكُمْ فِيهَا فَوَاكِهُ كَثِيرَةٌ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ ﴿۱۹﴾
پس ما براى شما بوسیله آن آب باغهائى از درختان خرما و انگور ایجاد کردیم که در آن باغها براى شما میوه هاى زیادى است و بعضى از آنها را مى خورید. ﴿۱۹﴾
وَشَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَيْنَاءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ وَصِبْغٍ لِلْآكِلِينَ ﴿۲۰﴾
و درختى که از طور سینا بیرون مى آید، روغن و خورشى براى خورندگان است. ﴿۲۰﴾
«منافع چهارپایان»
وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَعِبْرَةً نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِهَا وَلَكُمْ فِيهَا مَنَافِعُ كَثِيرَةٌ وَمِنْهَا تَأْكُلُونَ ﴿۲۱﴾
و قطعا در چهارپایان براى شما مایه پندى است. شما را از آنچه آنها در شکم دارند، سیراب مى کنیم و براى شما در آنها منفعتهاى بسیارى است و از گوشت آنها مى خورید. ﴿۲۱﴾
وَعَلَيْهَا وَعَلَى الْفُلْكِ تُحْمَلُونَ ﴿۲۲﴾
و بر آنها و بر کشتیها سوار می شوید. ﴿۲۲﴾
«جریان حضرت نوح علیه السلام»
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ أَفَلَا تَتَّقُونَ ﴿۲۳﴾
و قطعا ما نوح را به سوى قومش فرستادیم. نوح گفت: اى قوم من، خدا را عبادت کنید. براى شما خدایى غیر از او نیست. آیا پس (چرا) تقوا پیشه نمى کنید؟ ﴿۲۳﴾
فَقَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ مَا هَذَا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُرِيدُ أَنْ يَتَفَضَّلَ عَلَيْكُمْ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَنْزَلَ مَلَائِكَةً مَا سَمِعْنَا بِهَذَا فِي آبَائِنَا الْأَوَّلِينَ ﴿۲۴﴾
پس بزرگان قومش که کافر بودند، گفتند: این نوح جز بشرى مثل خودتان نیست. مى خواهد بر شما تفوّق طلبى کند. و اگر خدا مى خواست، ملائکه اى نازل مى فرمود. ما چنین چیزى را در پدران گذشته مان نشنیده ایم. ﴿۲۴﴾
إِنْ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ بِهِ جِنَّةٌ فَتَرَبَّصُوا بِهِ حَتَّى حِينٍ ﴿۲۵﴾
نوح جز مردى که به جنون مبتلا شده، چیزى نیست. پس مدّتى با او صبر کنید، (تمام مى شود.) ﴿۲۵﴾
قَالَ رَبِّ انْصُرْنِي بِمَا كَذَّبُونِ ﴿۲۶﴾
نوح عرض کرد: پروردگار من، مرا به آنچه تکذیب می کنند، یاری فرما. ﴿۲۶﴾
«حضرت نوح علیه السلام کشتی را می سازد»
فَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِ أَنِ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا فَإِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ فَاسْلُكْ فِيهَا مِنْ كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَأَهْلَكَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ مِنْهُمْ وَلَا تُخَاطِبْنِي فِي الَّذِينَ ظَلَمُوا إِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ ﴿۲۷﴾
پس ما به او وحى کردیم که کشتى را زیر نظر ما و با وحى ما بساز، پس وقتى که فرمان ما آمد و آب از تنور فوران کرد، پس در کشتى از هر دسته یک جفتِ نر و ماده وارد کن و همچنین اهلت را، مگر کسى که وعده عذابشان از قبل از میان اهلت داده شده و مرا درباره کسانى که ظلم کرده اند، مورد خطاب قرار نده. قطعا آنها غرق خواهند شد. ﴿۲۷﴾
فَإِذَا اسْتَوَيْتَ أَنْتَ وَمَنْ مَعَكَ عَلَى الْفُلْكِ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي نَجَّانَا مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۲۸﴾
پس زمانى که تو و کسانى که با تو هستند سوار کشتى شدید، بگو: سپاس براى خدائى است که ما را از قوم ستمگر نجات داد. ﴿۲۸﴾
وَقُلْ رَبِّ أَنْزِلْنِي مُنْزَلًا مُبَارَكًا وَأَنْتَ خَيْرُ الْمُنْزِلِينَ ﴿۲۹﴾
و بگو: پروردگارا، مرا در منزلگاه پر برکتى فرود بیاور، زیرا تو بهترین فرودآورندگانى. ﴿۲۹﴾
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ وَإِنْ كُنَّا لَمُبْتَلِينَ ﴿۳۰﴾
قطعا در آن جریان نشانه هایى بوده است، اگر چه ما آزمایش کننده بودیم. ﴿۳۰﴾
«خدای تعالی در هر زمانی پیامبرانی فرستاده است»
ثُمَّ أَنْشَأْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْنًا آخَرِينَ ﴿۳۱﴾
سپس بعد از آنها جمع دیگری را آفریدیم. ﴿۳۱﴾
فَأَرْسَلْنَا فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ أَفَلَا تَتَّقُونَ ﴿۳۲﴾
پس ما از خود آنها رسولى میان آنها فرستادیم، اینکه بپرستید خدا را، براى شما غیر از خدا معبودى نیست، آیا پس (چرا) تقوا پیشه نمى کنید؟ ﴿۳۲﴾
وَقَالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِلِقَاءِ الْآخِرَةِ وَأَتْرَفْنَاهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا مَا هَذَا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يَأْكُلُ مِمَّا تَأْكُلُونَ مِنْهُ وَيَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُونَ ﴿۳۳﴾
و بزرگان از قومش آن کسانى که کافر شدند و لقاء آخرت را تکذیب کردند و ما آنها را در زندگى دنیا متنعّمشان کردیم، گفتند: این پیامبر جز بشرى مثل خودتان نیست، (زیرا) از آنچه شما مى خورید، او هم مى خورد و از آنچه شما مى آشامید، او هم مى آشامد. ﴿۳۳﴾
وَلَئِنْ أَطَعْتُمْ بَشَرًا مِثْلَكُمْ إِنَّكُمْ إِذًا لَخَاسِرُونَ ﴿۳۴﴾
و اگر بشری مثل خودتان را اطاعت کنید، قطعا آن وقت شما از زیانکارانید. ﴿۳۴﴾
«انکار قیامت»
أَيَعِدُكُمْ أَنَّكُمْ إِذَا مِتُّمْ وَكُنْتُمْ تُرَابًا وَعِظَامًا أَنَّكُمْ مُخْرَجُونَ ﴿۳۵﴾
آیا (غیر از این است که) به شما وعده مى دهد که وقتى مردید و خاک و استخوانهایى شدید، شما (از قبرتان) بیرون آورده مى شوید؟ ﴿۳۵﴾
هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لِمَا تُوعَدُونَ ﴿۳۶﴾
هیهات، هیهات از این وعده هائی که به شما داده می شود. ﴿۳۶﴾
إِنْ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا نَحْنُ بِمَبْعُوثِينَ ﴿۳۷﴾
این نیست مگر همین زندگى دنیا که مى میریم و زنده مى شویم و ما هرگز (در قیامت) مبعوث نخواهیم شد. ﴿۳۷﴾
إِنْ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا وَمَا نَحْنُ لَهُ بِمُؤْمِنِينَ ﴿۳۸﴾
او جز مردى که بر خدا دروغ بسته است، نیست و ما هرگز به او ایمان نمى آوریم. ﴿۳۸﴾
قَالَ رَبِّ انْصُرْنِي بِمَا كَذَّبُونِ ﴿۳۹﴾
گفت: پروردگارا، به من در مقابل آنچه آنها مرا تکذیب مى کنند، نصرت عنایت فرما. ﴿۳۹﴾
قَالَ عَمَّا قَلِيلٍ لَيُصْبِحُنَّ نَادِمِينَ ﴿۴۰﴾
گفت: در زمان کوتاهی پشیمان خواهند شد. ﴿۴۰﴾
فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ بِالْحَقِّ فَجَعَلْنَاهُمْ غُثَاءً فَبُعْدًا لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۴۱﴾
پس ناگهان صیحه آسمانى به حقّ آنها را گرفت، پس ما آنها را مانند کف و خاشاک روى آب قرار دادیم. پس براى قوم ستمگر دورى (و پستى) باد. ﴿۴۱﴾
ثُمَّ أَنْشَأْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ قُرُونًا آخَرِينَ ﴿۴۲﴾
سپس بعد از آنها جمعیت های دیگری را بوجود آوردیم. ﴿۴۲﴾
مَا تَسْبِقُ مِنْ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسْتَأْخِرُونَ ﴿۴۳﴾
هیچ مردمی اجلشان جلو نمی افتد و تأخیر هم نمی شود. ﴿۴۳﴾
«پیامبران پشت سر هم فرستاده شدند»
ثُمَّ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا تَتْرَى كُلَّ مَا جَاءَ أُمَّةً رَسُولُهَا كَذَّبُوهُ فَأَتْبَعْنَا بَعْضَهُمْ بَعْضًا وَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ فَبُعْدًا لِقَوْمٍ لَا يُؤْمِنُونَ ﴿۴۴﴾
سپس پیامبرانمان را پشت سر هم فرستادیم. هر زمان که براى مردمى پیامبرانشان مى آمد، تکذیبش مى کردند. پس در پى بعضى از آنها، بعضى دیگر را مى فرستادیم و آنها را حکایاتى براى عبرت قرار مى دادیم. پس براى قومى که ایمان نمى آورند، دورى (و پستى) باد. ﴿۴۴﴾
«سرگذشت دیگری از حضرت موسی علیه السلام»
ثُمَّ أَرْسَلْنَا مُوسَى وَأَخَاهُ هَارُونَ بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ ﴿۴۵﴾
سپس موسى و برادرش هارون را با نشانه هایمان و تسلّط آشکارایى فرستادیم. ﴿۴۵﴾
إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا عَالِينَ ﴿۴۶﴾
به طرف فرعون و بزرگان از اطرافیانش، پس آنها تکبّر کردند و قوم برترى جویى بودند. ﴿۴۶﴾
فَقَالُوا أَنُؤْمِنُ لِبَشَرَيْنِ مِثْلِنَا وَقَوْمُهُمَا لَنَا عَابِدُونَ ﴿۴۷﴾
فرعون و اطرافیانش گفتند: آیا ما به دو بشرى که مثل خود ما هستند ایمان بیاوریم و حال آنکه خویشاوندانشان بندگان ما بوده اند. ﴿۴۷﴾
فَكَذَّبُوهُمَا فَكَانُوا مِنَ الْمُهْلَكِينَ ﴿۴۸﴾
پس موسی و هارون را تکذیب کردند و آنها از هلاک شوندگان گردیدند. ﴿۴۸﴾
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ ﴿۴۹﴾
و قطعا ما به موسی کتاب دادیم که شاید آنها هدایت شوند. ﴿۴۹﴾
«یادی از عیسی بن مریم علیه السلام»
وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْيَمَ وَأُمَّهُ آيَةً وَآوَيْنَاهُمَا إِلَى رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَمَعِينٍ ﴿۵۰﴾
و ما پسر مریم و مادرش را نشانه اى قرار دادیم و آنها را در محل مرتفعى که صاحب چشمه و آب جارى بود، مأوایشان دادیم. ﴿۵۰﴾
«خطاب به پیامبران»
يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا إِنِّي بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ ﴿۵۱﴾
اى پیامبران! از غذاهاى خوب و پاکیزه بخورید و شایسته عمل بکنید. قطعا من به آنچه عمل مى کنید دانایم. ﴿۵۱﴾
«همه امّتها یکی بودند»
وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاتَّقُونِ ﴿۵۲﴾
و قطعا این امّت شما هستند که امّت واحده اى مى باشند و من پروردگار شمایم، پس تقواى مرا پیشه کنید. ﴿۵۲﴾
«دین خود را بوسیله کتابهایی جدا کردند»
فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ زُبُرًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ ﴿۵۳﴾
پس کارشان را جدا کرده و حزبهایى تشکیل دادند، هر حزبى به آنچه دارد خوشحال است. ﴿۵۳﴾
فَذَرْهُمْ فِي غَمْرَتِهِمْ حَتَّى حِينٍ ﴿۵۴﴾
پس آنها را در آنچه فرو رفته اند تا مدّتی به حال خود بگذار. ﴿۵۴﴾
أَيَحْسَبُونَ أَنَّمَا نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مَالٍ وَبَنِينَ ﴿۵۵﴾
آیا گمان مى کنند که جز این نیست که ما به آنها بوسیله مال و پسران کمک مى کنیم؟ ﴿۵۵﴾
نُسَارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْرَاتِ بَلْ لَا يَشْعُرُونَ ﴿۵۶﴾
(به این جهت است که) براى آنها در خوبیها تسریع مى کنیم؟ بلکه اینها شعور ندارند.﴿۵۶﴾
«بازگشت به صفات مؤمنین تزکیه شده»
إِنَّ الَّذِينَ هُمْ مِنْ خَشْيَةِ رَبِّهِمْ مُشْفِقُونَ ﴿۵۷﴾
قطعا آنها کسانى هستند که از ترس به پروردگارشان همراه با تعظیم توجّه مى کنند. ﴿۵۷﴾
وَالَّذِينَ هُمْ بِآيَاتِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ ﴿۵۸﴾
و کسانی که آنها به نشانه های پروردگارشان ایمان می آورند. ﴿۵۸﴾
وَالَّذِينَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لَا يُشْرِكُونَ ﴿۵۹﴾
و کسانی که آنها به پروردگارشان مشرک نمی شوند. ﴿۵۹﴾
وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا آتَوْا وَقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَى رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ ﴿۶۰﴾
و کسانى که (به آنها) آنچه باید (در راه خدا) بدهند، عطا مى کنند و (با این حال) دلهایشان ترسان است از اینکه قطعا آنها به سوى پروردگارشان بر مى گردند. ﴿۶۰﴾
برداشت از آیات ۶۰ – ۵۷
ترس از خدا
سالک الی اللّه باید به خاطر محبتّش به خدا از خدا بترسد و به همه نشانه های الهی ایمان داشته باشد و هیچ چیز را به هیچ نحو شریک خدا قرار ندهد و در راه خدا به خاطر ترس از خدا به دیگران انفاق کند و وقتی که به سوی خدا برگشت اجرش را از خدا دریافت نماید.
أُولَئِكَ يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَهُمْ لَهَا سَابِقُونَ ﴿۶۱﴾
اینها هستند که به طرف خوبیها سرعت دارند و آنها به آن خوبیها پیشى گیرنده اند. ﴿۶۱﴾
وَلَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا وَلَدَيْنَا كِتَابٌ يَنْطِقُ بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿۶۲﴾
و ما هیچ کس را مگر به قدر وسعش تکلیف نمى کنیم. و در نزد ما کتابى است که به حقّ نطق مى کند و به آنها ظلم نمى شود. ﴿۶۲﴾
برداشت از آیات ۶۲ – ۶۱
سبقت در خوبیها
سالک الی اللّه باید به شرایط فوق عمل کند تا در همه خوبیها بر دیگران سبقت را برده باشد و این را بداند که خدای تعالی از او بیشتر از ظرفیتش توّقع ندارد و هیچ گاه خدای تعالی بر کسی ظلم نمی کند.
«غفلت کفّار»
بَلْ قُلُوبُهُمْ فِي غَمْرَةٍ مِنْ هَذَا وَلَهُمْ أَعْمَالٌ مِنْ دُونِ ذَلِكَ هُمْ لَهَا عَامِلُونَ ﴿۶۳﴾
بلکه دلهاى آنها از این (قرآن) در غفلت کامل است و آنها اعمالِ دیگرى غیر از آن دارند که دائما آنها را انجام مى دهند. ﴿۶۳﴾
حَتَّى إِذَا أَخَذْنَا مُتْرَفِيهِمْ بِالْعَذَابِ إِذَا هُمْ يَجْأَرُونَ ﴿۶۴﴾
تا زمانى که ثروتمندانِ مغرورشان را به عذاب گرفتار کنیم، آن وقت است که آنها ناله هاى دردناکى مى کنند. ﴿۶۴﴾
لَا تَجْأَرُوا الْيَوْمَ إِنَّكُمْ مِنَّا لَا تُنْصَرُونَ ﴿۶۵﴾
امروز فریاد نکنید، زیرا قطعا شما از طرف ما یاری نخواهید شد. ﴿۶۵﴾
برداشت از آیات ۶۵ – ۶۳
عمل به قرآن
سالک الی اللّه باید از قرآن غفلت نکند و کاری غیر از عمل به قرآن و دستورات آن انجام ندهد و الا خدای تعالی ولو آن که آنها ثروتمند هم باشند به عذاب مبتلایشان می کند و به هیچ وجه آنها را یاری نمی نماید.
قَدْ كَانَتْ آيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَكُنْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ تَنْكِصُونَ ﴿۶۶﴾
قطعا آیات من بر شما تلاوت شد، پس شما به اعقابتان برمی گشتید. ﴿۶۶﴾
برداشت از آیه ۶۶
آیات الهی
سالک الی اللّه باید بداند پروردگار مهربان همه آیات و نشانه هایش را برای مردم بیان کرده است پس باید از این آیات و نشانه ها بهره ببرد و هیچ وقت رضایت پروردگار را فدای رسم و رسومات غلط گذشتگانش نکند.
مُسْتَكْبِرِينَ بِهِ سَامِرًا تَهْجُرُونَ ﴿۶۷﴾
در حالى که به او تکبّر مى کردید و شبها در جلسات خودتان بدگویى مى نمودید. ﴿۶۷﴾
برداشت از آیه ۶۷
تزکیه نفس
سالک الی اللّه باید از تکبّر دوری کند و از بدگویی کردن پشت سر دیگران خودداری نماید و اگر مبتلا به این صفات رذیله است باید با تزکیه نفس خود را از این صفات نجات دهد.
«تدبّر در سخن خدا و مذمّت کفّار»
أَفَلَمْ يَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ أَمْ جَاءَهُمْ مَا لَمْ يَأْتِ آبَاءَهُمُ الْأَوَّلِينَ ﴿۶۸﴾
آیا در کلام تدبّر نکرده اند؟ یا آنکه چیزى براى آنها آمده که براى پدران گذشته شان نیامده است؟ ﴿۶۸﴾
أَمْ لَمْ يَعْرِفُوا رَسُولَهُمْ فَهُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ ﴿۶۹﴾
یا آنکه پیامبرشان را نشناخته اند، در نتیجه آنها او را منکر مى شوند. ﴿۶۹﴾
أَمْ يَقُولُونَ بِهِ جِنَّةٌ بَلْ جَاءَهُمْ بِالْحَقِّ وَأَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُونَ ﴿۷۰﴾
یا آنکه مى گویند: او دیوانه است، بلکه او حقّ را براى آنها آورده و اکثرشان از حقّ کراهت دارند. ﴿۷۰﴾
برداشت از آیات ۷۰ – ۶۸
اهمیت تدبّر کردن
سالک الی اللّه باید قوّه تفکر و تدبّرش را در آیات و کلام الهی بکار بیندازد تا بتواند کمال استفاده را از آیات الهی ببرد و بتواند سخنان پیامبران را که کلام الهی را بر زبان جاری می کنند و کلام پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را که جز حق و حقیقت را نمی گفت، بپذیرد و منکر آنها نشود زیرا انکار سخنان پیامبران سبب نابودی روح انسان می شود و مانع رشد و رسیدن انسان به حقایق می گردد.
وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ بَلْ أَتَيْنَاهُمْ بِذِكْرِهِمْ فَهُمْ عَنْ ذِكْرِهِمْ مُعْرِضُونَ ﴿۷۱﴾
و اگر حقّ از هواى نفس آنها پیروى مى کرد، آسمانها و زمین و هر کس که در آنها بود، فاسد مى شد. ولى ما چیزى به آنها دادیم که مایه یادآورى براى آنها است، امّا آنها از یادآورىِ خودشان روگردانند. ﴿۷۱﴾
برداشت از آیه ۷۱
هوای نفس
پیروی از هوای نفس آسمانها و زمین و هر چه در آنها است را ممکن است به فساد بکشاند ولی خدای تعالی انسان را راهنمایی کرده تا این کار انجام نشود امّا آنهایی که اهل تزکیه نفس نیستند یادآوری های پروردگار را بدست فراموشی سپردند.
أَمْ تَسْأَلُهُمْ خَرْجًا فَخَرَاجُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ ﴿۷۲﴾
آیا تو از آنها مخارجى را مى خواهى؟ با اینکه هزینه پروردگارت بهتر است و او بهترین روزى دهندگان است. ﴿۷۲﴾
برداشت از آیه ۷۲
رزق همه در دست خداست
سالک الی اللّه باید بداند روزی هر موجودی دست پروردگار است و او بهترین روزی دهندگان است و پیامبران و مبلّغین اجرشان به عهده خدای تعالی است.
«پیامبر صلی الله علیه و آله مردم را به راه راست دعوت می کند»
وَإِنَّكَ لَتَدْعُوهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۷۳﴾
و قطعا تو آنها را به راه راست دعوت می کنی. ﴿۷۳﴾
وَإِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ عَنِ الصِّرَاطِ لَنَاكِبُونَ ﴿۷۴﴾
و حتما کسانی که ایمان به آخرت نمی آورند، از آن راه منحرف اند. ﴿۷۴﴾
وَلَوْ رَحِمْنَاهُمْ وَكَشَفْنَا مَا بِهِمْ مِنْ ضُرٍّ لَلَجُّوا فِي طُغْيَانِهِمْ يَعْمَهُونَ ﴿۷۵﴾
و اگر به آنها مهربانى کنیم و ناراحتیها و ضررهایشان را برطرف نماییم، در طغیانشان لجاجت مى کنند تا حیران شوند. ﴿۷۵﴾
وَلَقَدْ أَخَذْنَاهُمْ بِالْعَذَابِ فَمَا اسْتَكَانُوا لِرَبِّهِمْ وَمَا يَتَضَرَّعُونَ ﴿۷۶﴾
و قطعا ما آنها را به عذاب گرفتار کردیم. پس در مقابل پروردگارشان، نه فروتنى کرده و نه تضرّع مى نمایند. ﴿۷۶﴾
حَتَّى إِذَا فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَابًا ذَا عَذَابٍ شَدِيدٍ إِذَا هُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ ﴿۷۷﴾
تا زمانى که از عذاب شدید درى به روى آنها بگشاییم. ناگهان آنها در آن حال ناامید مى شوند. ﴿۷۷﴾
برداشت از آیات ۷۷ – ۷۵
ایمان
سالک الی اللّه باید ایمان به آخرت داشته باشد ولی آنهایی که ایمان به آخرت ندارند و در انحراف قرار گرفته اند اگر به آنها مهربانی شود لجاجتشان و طغیانشان بیشتر می شود و اگر عذاب و سختی بکشند نا امید می شوند آنها کسانی هستند که در مقابل پروردگارشان فروتنی و تضرّع نمی کنند. بنابراین باید سالک الی اللّه بکوشد تا ایمانش را تقویت کند و در مقابل پروردگار فروتنی و تضّرع داشته باشد.
«تذکر نعمتهای الهی»
وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ قَلِيلًا مَا تَشْكُرُونَ ﴿۷۸﴾
و آن خدا کسى است که براى شما شنوایى و بینائیها و دلهائى ایجاد فرمود. امّا شما کمتر شکر (او را) بجا مى آورید. ﴿۷۸﴾
وَهُوَ الَّذِي ذَرَأَكُمْ فِي الْأَرْضِ وَإِلَيْهِ تُحْشَرُونَ ﴿۷۹﴾
و آن خدا کسى است که شما را در زمین بوجود آورد و به سوى او محشور مى شوید. ﴿۷۹﴾
وَهُوَ الَّذِي يُحْيِي وَيُمِيتُ وَلَهُ اخْتِلَافُ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ ﴿۸۰﴾
و آن خدا کسى است که زنده مى کند و مى میراند و اختلاف شب و روز از او است. آیا پس تعقّل نمى کنید؟ ﴿۸۰﴾
«مذمّت کفّار»
بَلْ قَالُوا مِثْلَ مَا قَالَ الْأَوَّلُونَ ﴿۸۱﴾
ولى آنها مثل آنچه را که گذشتگان گفته بودند، گفتند. ﴿۸۱﴾
قَالُوا أَإِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا وَعِظَامًا أَإِنَّا لَمَبْعُوثُونَ ﴿۸۲﴾
آنها گفتند: آیا ما وقتى مُردیم و خاک و استخوان شدیم، آیا دوباره برانگیخته خواهیم شد؟ ﴿۸۲﴾
لَقَدْ وُعِدْنَا نَحْنُ وَآبَاؤُنَا هَذَا مِنْ قَبْلُ إِنْ هَذَا إِلَّا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ ﴿۸۳﴾
قطعا ما و پدرانمان قبلاً به این وعده داده شده بودیم، این نیست مگر (همان) افسانه هاى پیشینیان. ﴿۸۳﴾
«زمین و آنچه در آن است مال خدا است»
قُلْ لِمَنِ الْأَرْضُ وَمَنْ فِيهَا إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۸۴﴾
بگو: زمین و کسی که در زمین است مال کیست اگر شما می دانید؟ ﴿۸۴﴾
سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ ﴿۸۵﴾
به زودی می گویند: مال خدا است. بگو: آیا پس متذکر نمی شوید؟ ﴿۸۵﴾
«پروردگار آسمانها و عرش کیست؟»
قُلْ مَنْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ ﴿۸۶﴾
بگو: پروردگار آسمانهای هفتگانه و پروردگار عرش عظیم کیست؟ ﴿۸۶﴾
سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ ﴿۸۷﴾
به زودی می گویند: خدا است. بگو: آیا پس (چرا) تقوی پیشه نمی کنید؟ ﴿۸۷﴾
برداشت از آیات ۸۷ – ۸۶
تقوی
فطرت همه انسانها و بشریت معترف به وجود پروردگار میباشد. امّا این علم و دانایی باید همراه با تقوی باشد تا سبب گردد انسانها رشد کنند و از انحرافات مختلف و بدبختیهای روحی نجات یابند.
«ملکوت همه چیز دست خدا است»
قُلْ مَنْ بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ يُجِيرُ وَلَا يُجَارُ عَلَيْهِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۸۸﴾
بگو: کیست که ملکوت هر چیزى بدست او است و او پناه مى دهد و براى او پناهى لازم نیست که داده شود، اگر شما مى دانید؟ ﴿۸۸﴾
سَيَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ فَأَنَّى تُسْحَرُونَ ﴿۸۹﴾
به زودی می گویند: مال خدا است. بگو: پس چگونه سحر می شوید؟ ﴿۸۹﴾
بَلْ أَتَيْنَاهُمْ بِالْحَقِّ وَإِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ ﴿۹۰﴾
بلکه ما حقّ را برای آنها آوردیم و آنها قطعا دروغ گویانی هستند. ﴿۹۰﴾
«ممکن نیست با خدای تعالی خدایی باشد»
مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَمَا كَانَ مَعَهُ مِنْ إِلَهٍ إِذًا لَذَهَبَ كُلُّ إِلَهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ سُبْحَانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿۹۱﴾
خدا هیچ فرزندى براى خود نگرفته و با او خداى دیگرى نمى باشد، زیرا در آن وقت هر خدایى به سوى آنچه خلق کرده است مى رود و بعضى از اینها بر بعض دیگر تفوّق پیدا مى کنند. خدا منزّه است از آنچه آنها وصف مى کنند. ﴿۹۱﴾
عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿۹۲﴾
عالِم به پنهانى و آشکار است. پس بالاتر از آن است که براى او شریک قائل مى شوند. ﴿۹۲﴾
«عذابها را به من نشان بده»
قُلْ رَبِّ إِمَّا تُرِيَنِّي مَا يُوعَدُونَ ﴿۹۳﴾
بگو: پروردگارِ من، چه مى شود که آن عذابهایى را که آنها وعده داده مى شوند، به من نشان دهى؟ ﴿۹۳﴾
رَبِّ فَلَا تَجْعَلْنِي فِي الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ﴿۹۴﴾
پروردگارِ من، پس مرا در میان قوم ظالم قرار نده. ﴿۹۴﴾
وَإِنَّا عَلَى أَنْ نُرِيَكَ مَا نَعِدُهُمْ لَقَادِرُونَ ﴿۹۵﴾
و قطعا ما قادریم که آنچه را به آنها وعده داده ایم، به تو نشان دهیم. ﴿۹۵﴾
«بدیها را به خوبی پاسخ بگویید»
اِدْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَصِفُونَ ﴿۹۶﴾
بدى را به آنچه نیکوتر است دفع کن. ما به آنچه وصف مى کنند داناتریم. ﴿۹۶﴾
برداشت از آیه ۹۶
نیکی
سالک الی اللّه باید با قاطعیت بکوشد آن چنان روحیهای در خود ایجاد کند که در مقابل بدیهای دیگران به نیکویی نمودن، بدی و زشتی را دور کند و بداند که پروردگار مهربان، دانا است به آن چه بشر انجام میدهد و علم پروردگار به اعمال ما باید سبب آرامش و کسب ایمان واقعی ما گردد.
«پناه به خدا از وسوسه شیاطین»
وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ ﴿۹۷﴾
و بگو: پروردگارِ من، به تو پناه می برم از وسوسه های شیاطین. ﴿۹۷﴾
وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَنْ يَحْضُرُونِ ﴿۹۸﴾
و پروردگارِ من، به تو پناه می برم از اینکه آنها نزد من حاضر شوند. ﴿۹۸﴾
برداشت از آیات ۹۸ – ۹۷
شرّ شیطان
سالک الی اللّه همیشه و در همه وقت باید از شرّ شیطان و وسوسه هایش به پروردگار مهربان پناه ببرد.
«درخواست مردگان»
حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ ﴿۹۹﴾
تا آن وقتى که یکى از آنها را مرگ برسد، مى گوید: پروردگارِ من، مرا برگردان. ﴿۹۹﴾
لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا فِيمَا تَرَكْتُ كَلَّا إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ ﴿۱۰۰﴾
شاید عمل صالحى که ترک کرده ام، انجام دهم. این چنین نیست، قطعا آن کلمه اى است که گوینده اش همان شخص است و پشت سر آنها برزخى است تا روزى که مبعوث شوند. ﴿۱۰۰﴾
«نَسَب در روز قیامت فایده ندارد»
فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلَا أَنْسَابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَلَا يَتَسَاءَلُونَ ﴿۱۰۱﴾
پس زمانى که در صور دمیده مى شود، در آن روز نسبها از بین آنها برداشته مى شود و از یکدیگر چیزى سؤال نمى کنند. ﴿۱۰۱﴾
فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۱۰۲﴾
پس کسانى که میزانشان سنگین است، آنها همان رستگارانند. ﴿۱۰۲﴾
وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ ﴿۱۰۳﴾
و آنهائى که میزانشان سبک است، پس آنها کسانى هستند که به خود ضرر زده و در جهنّم جاودانه خواهند ماند. ﴿۱۰۳﴾
تَلْفَحُ وُجُوهَهُمُ النَّارُ وَهُمْ فِيهَا كَالِحُونَ ﴿۱۰۴﴾
آتش صورت آنها را مى سوزاند و آنها در جهنّم صورت درهم کشیده اند. ﴿۱۰۴﴾
«سؤال و جواب با اهل جهنّم»
أَلَمْ تَكُنْ آيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَكُنْتُمْ بِهَا تُكَذِّبُونَ ﴿۱۰۵﴾
آیا شما نبودید که آیات من بر شما خوانده مى شد، پس شما آن را تکذیب مى کردید؟ ﴿۱۰۵﴾
قَالُوا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَيْنَا شِقْوَتُنَا وَكُنَّا قَوْمًا ضَالِّينَ ﴿۱۰۶﴾
مى گویند: پروردگار ما، شقاوتمان بر ما غلبه کرد و ما مردم گمراهى بودیم. ﴿۱۰۶﴾
رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْهَا فَإِنْ عُدْنَا فَإِنَّا ظَالِمُونَ ﴿۱۰۷﴾
پروردگار ما، ما را از آتش بیرون بیاور. اگر دوباره این کار را کردیم، پس ما حتما ستمکار مى باشیم. ﴿۱۰۷﴾
قَالَ اخْسَئُوا فِيهَا وَلَا تُكَلِّمُونِ ﴿۱۰۸﴾
خدا به آنها می گوید: دور شوید [۱] و در آن (جهنّم) بمانید و با من حرف نزنید. ﴿۱۰۸﴾
[۱] ــ معمولاً این کلمه را عرب «خسأ» به سگ مىگوید و در فارسى معناى این کلمه «چِخه» است.
إِنَّهُ كَانَ فَرِيقٌ مِنْ عِبَادِي يَقُولُونَ رَبَّنَا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ ﴿۱۰۹﴾
قطعا جمعى از بندگان من بودند که مى گفتند: پروردگار ما، ما ایمان آورده ایم. پس ما را ببخش و به ما مهربان باش و تو بهترین مهربانان هستى.﴿۱۰۹﴾
فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِيًّا حَتَّى أَنْسَوْكُمْ ذِكْرِي وَكُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَكُونَ ﴿۱۱۰﴾
و شما آنها را به مسخره گرفتید تا از یاد من شما را غافل کردند [۱] و شما بودید که به آنها می خندیدید. ﴿۱۱۰﴾
[۱] ــ به خاطر آنکه مسخره کردن مؤمنین، تاریکى دل مى آورد و انسان از یاد خدا غافل مى شود، لذا خداى تعالى غفلت از یاد خودش را به مؤمنین نسبت داده و فرموده: «تا از یاد من شما را غافل کردند».
إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِمَا صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائِزُونَ ﴿۱۱۱﴾
من امروز به خاطر آنچه آنها صبر کردند، جزاى آنها را مى دهم. قطعا آنها پیروزند. ﴿۱۱۱﴾
برداشت از آیات ۱۱۱ – ۱۰۹
استقامت
سالک الی اللّه باید بداند که دنیا برای کسانی که دارای استقامت هستند و صبر را پیشه میکنند و هم چنین برای کسانی که انسانهای با ایمان و توبه کار را مسخره میکنند، گذرا و محلّ امتحان میباشد ولی قطعا چون بازگشت همه انسانها به سوی پروردگار است، خدای تعالی به کسانی که برای رضایت او صبر کردهاند اجر و جزای ویژهای عنایت میفرماید و پیروزی و موفقیت مال صابرین است.
«مدّت زودگذر عالم دنیا»
قَالَ كَمْ لَبِثْتُمْ فِي الْأَرْضِ عَدَدَ سِنِينَ ﴿۱۱۲﴾
خدا به آنها می گوید: آیا چند سال در روی زمین ماندید؟ ﴿۱۱۲﴾
قَالُوا لَبِثْنَا يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ فَاسْأَلِ الْعَادِّينَ ﴿۱۱۳﴾
مى گویند: یک روز یا بعضى از روز را (در زمین) ماندیم. پس از آنهایى که مى شمارند، بپرس. ﴿۱۱۳﴾
قَالَ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا لَوْ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۱۱۴﴾
خدا مى گوید: جز کمى (در دنیا) نمانده اید، اگر شما مى دانستید. ﴿۱۱۴﴾
«خلقت انسان بیهوده نیست»
أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاكُمْ عَبَثًا وَأَنَّكُمْ إِلَيْنَا لَا تُرْجَعُونَ ﴿۱۱۵﴾
آیا پس گمان کردید که ما شما را بیهوده خلق کردیم و شما به سوى ما بر گردانده نمى شوید؟ ﴿۱۱۵﴾
فَتَعَالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِيمِ ﴿۱۱۶﴾
پس خداى فرمانرواى حقّ که معبودى جز او نیست، برتر است. او پروردگار عرش کریم است. ﴿۱۱۶﴾
وَمَنْ يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ لَا بُرْهَانَ لَهُ بِهِ فَإِنَّمَا حِسَابُهُ عِنْدَ رَبِّهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْكَافِرُونَ ﴿۱۱۷﴾
و کسى که با خدا، خداى دیگرى را بخواند، دلیلى براى او در این کارش نمى باشد. بنابراین جز این نیست که حساب او نزد پروردگارش خواهد بود. قطعا کفّار رستگار نمى شوند. ﴿۱۱۷﴾
وَقُلْ رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَأَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ ﴿۱۱۸﴾
و بگو: پروردگار من، بیامرز و مهربانی کن که تو بهترین مهربانانی. ﴿۱۱۸﴾
برداشت از آیات ۱۱۸ – ۱۱۵
بیهوده بودن
سالک الی اللّه باید بداند که خدای تعالی حکیم است و هیچ موجودی را بیهوده نیافریده مخصوصا انسانها را که اشرف مخلوقات اند و کسانی که غیر خدا را شریک خدا قرار می دهند دلیلی برای اثبات آن ندارند.
سالک الی اللّه باید بگوید خدایا مرا ببخش و به من مهربانی کن زیرا تو بهترین مهربانها هستی.
سوره مبارکه نور
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«به نام خداوند بخشنده مهربان»
سُورَةٌ أَنْزَلْنَاهَا وَفَرَضْنَاهَا وَأَنْزَلْنَا فِيهَا آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ﴿۱﴾
سوره اى است که آن را نازل کرده و واجبش نموده ایم و در آن آیات روشنى نازل نموده ایم، شاید شما متذکر شوید. ﴿۱﴾
«حدّ زنا»
الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ وَلَا تَأْخُذْكُمْ بِهِمَا رَأْفَةٌ فِي دِينِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۲﴾
هر یک از زن و مرد زناکار را صد تازیانه بزنید و رأفت در دین خدا براى آنها اتّخاذ نکنید، اگر ایمان به خدا و روز قیامت دارید و باید گروهى از مؤمنین مجازات آنها را شاهد باشند. ﴿۲﴾
الزَّانِي لَا يَنْكِحُ إِلَّا زَانِيَةً أَوْ مُشْرِكَةً وَالزَّانِيَةُ لَا يَنْكِحُهَا إِلَّا زَانٍ أَوْ مُشْرِكٌ وَحُرِّمَ ذَلِكَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ ﴿۳﴾
مرد زناکار، جز با زن زناکار یا زن مشرک ازدواج نمى کند و زن زناکار جز مرد زناکار یا مرد مشرک را به نکاح خود در نمى آورد. و آن بر مؤمنان حرام شده است. ﴿۳﴾
«حدّ تهمت به زنهای پاک»
وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ﴿۴﴾
و کسانى که زنهاى پاک را متّهم مى کنند، سپس چهار شاهد نمى آورند، آنها را هشتاد تازیانه بزنید و هیچ وقت شهادتشان را قبول نکنید. و اینها همان فاسقانند. ﴿۴﴾
إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَأَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۵﴾
مگر کسانى که بعد از آن، توبه کنند و خود را اصلاح نمایند. پس در این صورت قطعا خدا بخشنده مهربانى است. ﴿۵﴾
برداشت از آیات ۵ – ۴
تهمت
سالک الی اللّه نباید به هیچ وجه به زنهای مؤمنه تهمت بزند و الا قول و شهادتش قبول نمی شود و جزء فاسقین محسوب خواهد شد ولی اگر توبه کند و خودش را اصلاح نماید پروردگار مهربان او را می بخشد.
وَالَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُمْ شُهَدَاءُ إِلَّا أَنْفُسُهُمْ فَشَهَادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ ﴿۶﴾
و کسانى که همسران خود را متّهم مى کنند و براى آنها شاهدانى نیست جز خودشان، پس هر یک از آنها چهار مرتبه باید به نام خدا شهادت دهد و قسم بخورد. که قطعا او از راستگویان است. ﴿۶﴾
وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كَانَ مِنَ الْكَاذِبِينَ ﴿۷﴾
و در مرتبه پنجم بگوید: لعنت خدا بر او باد اگر از دروغگویان باشد. ﴿۷﴾
وَيَدْرَأُ عَنْهَا الْعَذَابَ أَنْ تَشْهَدَ أَرْبَعَ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الْكَاذِبِينَ ﴿۸﴾
و به این طریق عذاب و کیفر (زنا) از آن زن دفع مى شود که چهار بار به خدا قسم بخورد و خدا را شاهد بگیرد که آن مرد از دروغگویان است. ﴿۸﴾
وَالْخَامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَيْهَا إِنْ كَانَ مِنَ الصَّادِقِينَ ﴿۹﴾
و در مرحله پنجم غضب خدا بر آن زن باد اگر آن مرد از راستگویان باشد. ﴿۹﴾
وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ حَكِيمٌ ﴿۱۰﴾
و اگر فضل خدا و رحمت او بر شما نبود و قطعا خدا توبه پذیر حکیمی است. ﴿۱۰﴾
«قضیه افک»
إِنَّ الَّذِينَ جَاءُوا بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَكُمْ بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الْإِثْمِ وَالَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿۱۱﴾
قطعا کسانى که آن تهمت را درآوردند، جمعى از شما بودند. ولى گمان نکنید این جریان براى شما بد بود، بلکه آن براى شما خیر بود. براى هر کسى از آنها سهمى از گناهى که کسب کرده، خواهد بود. و کسى که عهده دار بزرگتر آن گناه از این جمعیت است، براى او عذاب عظیمى خواهد بود. ﴿۱۱﴾
لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَيْرًا وَقَالُوا هَذَا إِفْكٌ مُبِينٌ ﴿۱۲﴾
چرا وقتى که این تهمت را شنیدید، مردان و زنان با ایمان نسبت به خود گمان خوب نبردند و نگفتند که این تهمت آشکارایى است؟ ﴿۱۲﴾
لَوْلَا جَاءُوا عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَدَاءِ فَأُولَئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكَاذِبُونَ ﴿۱۳﴾
چرا چهار شاهد بر آن نیاوردند؟ پس وقتى که این چهار شاهد را نیاورند، آن گروه در نزد خدا همان دروغگویانند. ﴿۱۳﴾
وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ لَمَسَّكُمْ فِي مَا أَفَضْتُمْ فِيهِ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿۱۴﴾
و اگر فضل خدا و رحمت او در دنیا و آخرت بر شما نبود، به خاطر این تهمتى که زدید، عذاب سختى به شما مى رسید. ﴿۱۴﴾
إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِكُمْ وَتَقُولُونَ بِأَفْوَاهِكُمْ مَا لَيْسَ لَكُمْ بِهِ عِلْمٌ وَتَحْسَبُونَهُ هَيِّنًا وَهُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٌ ﴿۱۵﴾
آن وقتى که این تهمت را از زبان یکدیگر با آن برخورد مى کردید و با دهانتان آنچه را که به آن علم نداشتید مى گفتید و گمان مى کردید که این مطلب کوچکى است، حال آنکه آن در نزد خدا بزرگ بود. ﴿۱۵﴾
وَلَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُمْ مَا يَكُونُ لَنَا أَنْ نَتَكَلَّمَ بِهَذَا سُبْحَانَكَ هَذَا بُهْتَانٌ عَظِيمٌ ﴿۱۶﴾
چرا وقتى که آن را شنیدید نگفتید، ما حقّ نداریم که درباره این تهمت حرف بزنیم؟ خدایا تو پاکیزه اى، این بهتان بزرگى است. ﴿۱۶﴾
يَعِظُكُمُ اللَّهُ أَنْ تَعُودُوا لِمِثْلِهِ أَبَدًا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ﴿۱۷﴾
خدا موعظه تان مى کند. هیچ وقت مثل این را تکرار نکنید، اگر مؤمن هستید. ﴿۱۷﴾
وَيُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۱۸﴾
و خدا براى شما آیات را بیان مى کند و خدا داناى حکیمى است. ﴿۱۸﴾
برداشت از آیات ۱۸ – ۱۱
حفظ آبروی مسلمانان
سالک الی اللّه نباید وقتی تهمتی را از کسی و یا کسانی شنید آن را قبول نماید بلکه حتّی دستور این است که به یکدیگر حسن ظنّ داشته باشند مگر آن که چهار شاهد عادل آن تهمت را شهادت دهند. و اگر کلامی را درباره کسی شنیدند بدون علم، کلمه و یا سخنی بر زبان جاری نسازند. زیرا پروردگار مهربان برای آبروی مسلمانان اهمیت زیادی قائل شده است. و دوست ندارد آبروی مردم مسلمان در نزد دیگران ریخته شود.
«مذمّت شایع کردن کارهای زشت»
إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿۱۹﴾
قطعا کسانى که دوست دارند اینکه کارهاى زشت را در کسانى که ایمان آورده اند شایع کنند، براى آنها در دنیا و آخرت عذاب دردناکى خواهد بود. و خدا مى داند و شما نمى دانید. ﴿۱۹﴾
برداشت از آیه ۱۹
نهی از تشییع فاحشه
سالک الی اللّه باید بکوشد تا به هیچ وجه، چه به وسیله گفتار و چه به وسیله اعمالش کارهای زشت را در بین اهل ایمان اشاعه ندهد. زیرا پروردگار مهربان شدیدا از این کار نهی فرموده و کسانی که مرتکب چنین عملی شوند را عذاب سختی در دنیا و آخرت خواهد فرمود.
وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ وَأَنَّ اللَّهَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ ﴿۲۰﴾
و اگر فضل خدا و مهربانى او شامل حال شما نبود، (مجازات سختى داشتید) و قطعا خدا رئوفِ مهربانى است. ﴿۲۰﴾
برداشت از آیه ۲۰
مهربانی خدای تعالی
سالک الی اللّه باید بداند که در هر لحظه از زندگی اش زیر سایه فضل و مهربانی پروردگار مهربان قرار دارد و پروردگارش را باید رئوف و مهربان بداند.
«از وساوس شیطان پیروی نکنید»
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَوْلَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ مَا زَكَى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَلَكِنَّ اللَّهَ يُزَكِّي مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿۲۱﴾
اى کسانى که ایمان آورده اید، از قدمهاى شیطان پیروى نکنید. و کسى که از گامهاى شیطان پیروى کند، پس قطعا او را به فحشاء و منکر امر خواهد کرد. و اگر فضل خدا و رحمت او بر شما نبود، هیچ یک از شما هیچ وقت تزکیه نمى شد ولى خدا هر کس را بخواهد تزکیه مى کند و خدا شنواى دانائى است. ﴿۲۱﴾
برداشت از آیه ۲۱
موفقیت در تزکیه نفس
سالک الی اللّه نباید از وسوسه ها و خواسته های شیطان پیروی کند. زیرا شیطان با وسوسه ها و گامهایش می خواهد انسان را به طرف فحشاء و منکرات سوق دهد و باید موفقیتهایی که در تزکیه نفس شاملش می شود را از فضل و رحمت خدای تعالی بداند. و در حقیقت خدای تعالی او را موفّق به تزکیه نفس می فرماید.
وَلَا يَأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنْكُمْ وَالسَّعَةِ أَنْ يُؤْتُوا أُولِي الْقُرْبَى وَالْمَسَاكِينَ وَالْمُهَاجِرِينَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۲۲﴾
و کسانى که داراى برترى و وسعت رزق از میان شما هستند، نباید از انفاق به خویشاوندان و مساکین و آنهائى که در راه خدا هجرت کرده اند، کوتاهى کنند. پس عفو کنند و گذشت نمایند. مگر شما دوست ندارید که خدا شما را بیامرزد و خدا بخشنده مهربانى است. ﴿۲۲﴾
برداشت از آیه ۲۲
عفو و گذشت
سالک الی اللّه انفاق به خویشاوندان و مساکین و مهاجرین در راه خدای تعالی باید داشته باشد و باید عفو و گذشت کند اگر دوست دارد خدای تعالی او را ببخشد و مورد مهربانی خاصش قرار دهد.
«عذاب کسانی که زنهای پاک را متّهم می کنند»
إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿۲۳﴾
قطعا کسانى که زنان با ایمان پاک و بى خبر از کارهاى بد را تهمت مى زنند، در دنیا و آخرت لعنت شده اند و براى آنها عذاب بزرگى خواهد بود. ﴿۲۳﴾
يَوْمَ تَشْهَدُ عَلَيْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَأَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۲۴﴾
روزى که علیه آنها زبانهایشان و دستهایشان و پاهایشان به آنچه عمل کرده اند شهادت خواهد داد. ﴿۲۴﴾
يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ وَيَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ ﴿۲۵﴾
آن روز، خدا، حقّ جزاى آنها را کاملاً ادا خواهد کرد و آنها مى دانند که قطعا خدا همان حقّ آشکارایى است. ﴿۲۵﴾
«پاکان، برای پاکان»
اَلْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ أُولَئِكَ مُبَرَّءُونَ مِمَّا يَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ ﴿۲۶﴾
زنان ناپاک مال مردان ناپاک اند و مردان ناپاک مال زنان ناپاک اند و زنان پاک مال مردان پاک اند و مردان پاک مال زنان پاک اند، اینها مبرّا هستند از آنچه درباره شان مى گویند. براى آنها مغفرت و روزى خوبى خواهد بود. ﴿۲۶﴾
«در ورود به خانه غیر، سلام کنید»
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ﴿۲۷﴾
اى کسانى که ایمان آورده اید، به غیر خانه هاى خودتان داخل نشوید، مگر آنکه انسى با اهل آن داشته باشید و به اهل خانه سلام کنید، این کار شما براى شما بهتر است، شاید متذکر شوید. ﴿۲۷﴾
فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِيهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ وَإِنْ قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكَى لَكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ ﴿۲۸﴾
پس اگر در آن خانه ها کسى را نیافتید، پس داخل نشوید تا اذن به شما داده شود و اگر به شما گفتند: برگردید، پس برگردید. این براى شما پاکیزه تر است. و خدا به آنچه مى کنید دانا است. ﴿۲۸﴾
لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ مَسْكُونَةٍ فِيهَا مَتَاعٌ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا تَكْتُمُونَ ﴿۲۹﴾
بر شما باکى نیست اگر به خانه غیر مسکونى که براى شما در آن استفاده اى است، وارد شوید. و خدا مى داند آنچه را که اظهار و آنچه را که کتمان مى کنید. ﴿۲۹﴾
برداشت از آیات ۲۹ – ۲۷
نکاتی مهّم برای اهل ایمان
سالک الی اللّه باید این چند نکته را دقیقا رعایت کند:
اوّل: با کسانی که انس و الفتی دارد، رفت و آمد داشته باشد.
دوّم: وقتی وارد خانه ای شد به اهل آن خانه سلام کند.
سوّم: اگر داخل خانه، کسی نبود وارد نشود تا به او اجازه ورود بدهند.
چهارم: اگر مقتضی نبود که به او اجازه ورود دهند و بگویند برگرد، اطاعت کند و برگردد.
پنجم: خانه و جایی که محل سکونت کسی نیست مانعی ندارد که در آن جا وارد شود.
«به زنهای مؤمنه نگاه نکنید»
قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ ﴿۳۰﴾
به مؤمنین بگو: چشم خود را بپوشانند و فروج خود را حفظ کنند. این براى آنها پاکتر است. خدا به آنچه مى کنند، آگاه است. ﴿۳۰﴾
«به مردان مؤمن نگاه نکنید»
وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿۳۱﴾
به زنهاى مؤمنه بگو که چشمهاى خود را بپوشانند و فرجهاى خود را حفظ کنند و زینتهاى خود را ظاهر نکنند مگر آنچه از آنها ظاهر است و روسریهاى خود را بر سینه هاى خود بیندازند و زینت خود را مگر براى شوهرهاى خود یا پدران خود یا پدران شوهرهاى خود یا پسران خود یا پسران شوهران خود یا برادران خود یا پسران برادران خود یا پسران خواهرهاى خود یا زنان خود یا بردگان خود یا افراد سفیهى از مردها که به زن تمایلى ندارند یا کودکانى که بر عورت زنها اطّلاعى ندارند ظاهر نکنند و پاى خود را آنچنان به زمین نزنند که زینتهائى را که مخفى کرده اند معلوم شود. و اى مؤمنین، همه تان به سوى خدا توبه کنید، شاید رستگار شوید. ﴿۳۱﴾
«دستور ازدواج»
وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ﴿۳۲﴾
مجرّدهاى از خود را و غلامان و کنیزان صالحتان را همسر بدهید. اگر تنگدست باشند، خدا از فضل خودش آنها را بى نیاز مى کند و خدا گشایش دهنده دانایى است. ﴿۳۲﴾
وَلْيَسْتَعْفِفِ الَّذِينَ لَا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّى يُغْنِيَهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَالَّذِينَ يَبْتَغُونَ الْكِتَابَ مِمَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ فَكَاتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِيهِمْ خَيْرًا وَآتُوهُمْ مِنْ مَالِ اللَّهِ الَّذِي آتَاكُمْ وَلَا تُكْرِهُوا فَتَيَاتِكُمْ عَلَى الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تَحَصُّنًا لِتَبْتَغُوا عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَمَنْ يُكْرِهْهُنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِنْ بَعْدِ إِكْرَاهِهِنَّ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۳۳﴾
و کسانى که نمى توانند ازدواج کنند، باید پاکدامنى را پیشه نمایند تا خدا از فضل خودش آنها را بى نیاز کند. و کسانى از بردگان شما که مایلند مکاتبه شوند، پس اگر در آنها خیرى مى دانید با آنها مکاتبه کنید و از مالى که خدا به شما داده است، به آنها بدهید. و کنیزان خود را براى دستیابى به زندگى دنیا اگر آنها پاکى را مى خواهند، وادار به تجاوزگرى ننمایید. و کسى که آنها را مجبور کند، پس قطعا خدا بعد از اجبار آنها بخشنده مهربانى است. ﴿۳۳﴾
وَلَقَدْ أَنْزَلْنَا إِلَيْكُمْ آيَاتٍ مُبَيِّنَاتٍ وَمَثَلًا مِنَ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ وَمَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ ﴿۳۴﴾
و قطعا ما براى شما آیات بیان کننده اى و مَثَلى از کسانى که قبل از شما بودند و همچنین موعظه از براى پرهیزکاران نازل نموده ایم. ﴿۳۴﴾
«آیه نور و تمجید از اهل بیت عصمت علیهم السلام»
اَللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبَارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لَا شَرْقِيَّةٍ وَلَا غَرْبِيَّةٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِيءُ وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۳۵﴾
خدا نور آسمانها و زمین است. مَثَل نور خدا مانند ظرف چراغى است که در آن چراغى باشد. آن چراغ در حبابى باشد. آن حباب مانند یک ستاره درخشانى باشد. (آن چراغ) با روغنى که از درخت پر برکت زیتونى که نه شرقى و نه غربى باشد، روشن مى شود. نزدیک است روغنش اگر چه تماس با آتش نگرفته باشد، شعله ور گردد، نورى بر نور. خدا هدایت مى کند با نورش کسى را که بخواهد. و خدا مَثَلهایى براى مردم مى زند و خدا به هر چیزى دانا است. ﴿۳۵﴾
فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ ﴿۳۶﴾
در خانه هایى است که خدا اذن فرموده، اینکه نام خدا بلند شود و یاد شود و براى خدا در آن صبح و شام تسبیح گردد. ﴿۳۶﴾
رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ يَخَافُونَ يَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِيهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ ﴿۳۷﴾
مردانى که تجارت و معامله آنها را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زکات باز نمى دارد، آنها از روزى که دلها و دیده ها، زیر و رو مى شود، مى ترسند. ﴿۳۷﴾
لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ ﴿۳۸﴾
تا خدا به نیکوترین چیزى که عمل کردند، آنها را جزا دهد و از فضلش براى آنها بیفزاید و خدا بدون حساب هر که را بخواهد روزى مى دهد. ﴿۳۸﴾
برداشت از آیات ۳۸ – ۳۷
تجارت سودمند
سالک الی اللّه نباید تجارت و معامله و کسب و کارش او را از یاد پروردگار غافل کند و از بر پاداشتن نماز و دادن زکات دورش نماید. و همیشه باید به یاد قیامت باشد. زیرا خدای تعالی در آخرت به بهترین نحو جزای اعمالش را می دهد و کسانی که برای رضای پروردگار کاری می کنند، بدون حساب مورد لطف و مهربانی خدای تعالی قرار می گیرند.
«اعمال کفّار مانند سراب است»
وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاءً حَتَّى إِذَا جَاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئًا وَوَجَدَ اللَّهَ عِنْدَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ ﴿۳۹﴾
و کسانى که کافر شدند، اعمالشان مانند سرابى که در کویر باشد و انسان تشنه لب گمان مى کند که آن آب است و وقتى که نزد آن مى رود آن را چیزى نمى یابد و(لى) خدا را نزد آن مى یابد که حساب او را کاملاً مى دهد و خدا سریع الحساب است. ﴿۳۹﴾
أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ مَوْجٌ مِنْ فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا وَمَنْ لَمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِنْ نُورٍ ﴿۴۰﴾
یا مانند تاریکى شدیدى در دریاى عمیق و پهناورى که موج بالاى آن موج دیگرى، آن را پوشانده، بالاى آن ابرى (سیاه). تاریکى هایى که بر روى یکدیگر قرار گرفته (و حتّى) وقتى که دست خود را بیرون مى آورد، ممکن نیست آن را ببیند و کسى را که خدا براى او نورى قرار ندهد، نورى براى او نخواهد بود. ﴿۴۰﴾
برداشت از آیات ۴۰ – ۳۹
اعمال کفّار
سالک الی اللّه باید بداند که کفر ﴿در هر درجه ای که باشد﴾ نمی گذارد که او به حقیقت دست یابد و اعمالش مثل سراب است که ظاهری دارد ولی واقعیت ندارد لب تشنه او را سیراب نمی کند. و یا مثل تاریکی شدیدی است که در دریای عمیق و پهناوری باشد که آب روی هم انباشته شده و ابر سیاهی نیز بالای آن را گرفته باشد و حتی دست خود را در آن تاریکی نبیند. این سراب و این تاریکی وحشتناک در حقیقت شبیه اعمال کفّار است که نور ندارند، حقیقت ندارند، و انسان باید حقیقت و نور را از پروردگار تقاضا کند.
«همه چیز خدا را تسبیح می کنند»
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّيْرُ صَافَّاتٍ كُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَتَسْبِيحَهُ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِمَا يَفْعَلُونَ ﴿۴۱﴾
آیا ندیدى که قطعا کسى که در آسمانها و زمین است و پرنده ها وقتى که بال پهن کرده اند، خدا را تسبیح مى کنند؟ همه آنها نماز و تسبیح خود را مى دانند و خدا به آنچه مى کنند، دانا است. ﴿۴۱﴾
وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ﴿۴۲﴾
و برای خدا مالکیت آسمانها و زمین است و برگشت همه به سوی خدا است. ﴿۴۲﴾
«کیفیت نزول باران»
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُزْجِي سَحَابًا ثُمَّ يُؤَلِّفُ بَيْنَهُ ثُمَّ يَجْعَلُهُ رُكَامًا فَتَرَى الْوَدْقَ يَخْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ جِبَالٍ فِيهَا مِنْ بَرَدٍ فَيُصِيبُ بِهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَصْرِفُهُ عَنْ مَنْ يَشَاءُ يَكَادُ سَنَا بَرْقِهِ يَذْهَبُ بِالْأَبْصَارِ ﴿۴۳﴾
آیا ندیدى که قطعا خدا ابرها را مى راند، سپس میان آنها را با هم جمع مى کند و بعد آن را متراکم قرار مى دهد؟ پس مى بینى که از لابلاى آن، دانه هاى باران خارج مى شود و از آسمان از کوههایى که در آن آسمان است، دانه هاى تگرگ را نازل مى کند و هر کس را که بخواهد بوسیله آن آسیب مى رساند و از هر کس که بخواهد، آن آسیب را برطرف مى کند. نزدیک است درخشندگى برق آن ابرها نور چشمها را ببرد. ﴿۴۳﴾
يُقَلِّبُ اللَّهُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لِأُولِي الْأَبْصَارِ ﴿۴۴﴾
خدا شب و روز را می چرخاند. قطعا در آن برای صاحبان بصیرت عبرتی خواهد بود. ﴿۴۴﴾
«تقسیم بندی حیوانات»
وَاللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ مَاءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَى بَطْنِهِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَى رِجْلَيْنِ وَمِنْهُمْ مَنْ يَمْشِي عَلَى أَرْبَعٍ يَخْلُقُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۴۵﴾
و خدا هر جنبنده اى را از آب خلق کرد، پس بعضى از آنها بر شکم راه مى روند و بعضى از آنها روى دو پا راه مى روند و بعضى از آنها روى چهارپا راه مى روند. خدا هر چیزى را بخواهد خلق مى کند. قطعا خدا بر هر چیزى قادر است. ﴿۴۵﴾
لَقَدْ أَنْزَلْنَا آيَاتٍ مُبَيِّنَاتٍ وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۴۶﴾
قطعا ما آیات روشن کننده اى را نازل نمودیم. و خدا هر که را بخواهد به راه راست هدایت مى کند. ﴿۴۶﴾
برداشت از آیه ۴۶
صراط مستقیم
سالک الی اللّه باید بداند که آیات الهی روشن و واضح است و باید هدایت به راه راست و صراط مستقیم را از خدای تعالی تقاضا کند تا به او این نعمت عظمی داده شود.
«دوروئی منافقان»
وَيَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالرَّسُولِ وَأَطَعْنَا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَمَا أُولَئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ ﴿۴۷﴾
و مى گویند: به خدا و به رسول ایمان آورده و اطاعت مى کنیم. سپس بعد از این ادّعا جمعى از آنها رو مى گردانند و اینها مؤمن نیستند. ﴿۴۷﴾
وَإِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ ﴿۴۸﴾
و وقتى که به طرف خدا و رسولش دعوت مى شوند که خدا بین آنها حکم کند، ناگهان جمعى از آنها اعراض مى کنند. ﴿۴۸﴾
وَإِنْ يَكُنْ لَهُمُ الْحَقُّ يَأْتُوا إِلَيْهِ مُذْعِنِينَ ﴿۴۹﴾
و اگر حقّ به آنها داده شود، آنها به سوی او با فرمانبرداری می آیند. ﴿۴۹﴾
برداشت از آیات ۴۹ – ۴۷
نفاق
سالک الی اللّه اگر می خواهد از نفاق و دوروئی دور باشد باید در اطاعت و ایمان به خدا و رسولش صادق باشد و باید وقتی خدا و رسولش حکمی می کنند آن را قبول داشته باشد و همیشه طالب حق باشد چه به نفع او و چه به ضررش باشد.
أَفِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ ارْتَابُوا أَمْ يَخَافُونَ أَنْ يَحِيفَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَرَسُولُهُ بَلْ أُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿۵۰﴾
آیا در دلهاشان مرض است یا شک کرده اند یا مى ترسند خدا و رسولش بر آنها ظلم کنند؟ بلکه اینها خودشان ستمگرانند. ﴿۵۰﴾
برداشت از آیه ۵۰
امراض روحی
سالک الی اللّه باید خود را از امراض روحی پاک کند، به خدا و رسولش شک و تردید نداشته باشد و یقین داشته باشد که خدا و رسولش هیچ وقت به هیچ موجود و بشری ظلم نمی کنند.
«سخن مؤمنین در مقابل دعوت خدا»
إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَنْ يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۵۱﴾
جز این نیست که سخن مؤمنین زمانى که به سوى خدا و رسولش براى اینکه بین آنها حکم کند دعوت مى شوند، مى گویند: شنیدیم و اطاعت کردیم. و اینها همان رستگارانند. ﴿۵۱﴾
وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَخْشَ اللَّهَ وَيَتَّقْهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ ﴿۵۲﴾
و کسى که خدا و رسولش را اطاعت کند و از او بترسد و تقواى او را پیشه کند، پس اینها همان رستگارانند. ﴿۵۲﴾
وَأَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمَانِهِمْ لَئِنْ أَمَرْتَهُمْ لَيَخْرُجُنَّ قُلْ لَا تُقْسِمُوا طَاعَةٌ مَعْرُوفَةٌ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ﴿۵۳﴾
و آنها به خدا قسم یاد کردند و در قسمشان تأکید نمودند که اگر فرمان دهى، خارج مى شوند. بگو: قسم نخورید. اطاعت شناخته شده اى نشان دهید. قطعا خدا به آنچه مى کنید، آگاه است. ﴿۵۳﴾
برداشت از آیات ۵۳ – ۵۱
رستگار کیست؟
سالک الی اللّه باید بداند که مؤمن و رستگار کسی است که وقتی خدای تعالی و رسولش حکمی می کنند فورا باید قبول کرده و اطاعت کند و از خدای تعالی بترسد و خشیت داشته باشد و تقوای الهی را رعایت کند و به جای قسم بیهوده خوردن، اطاعتش را نشان دهد. زیرا خدای تعالی به آن چه انجام می شود آگاه است.
قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَيْهِ مَا حُمِّلَ وَعَلَيْكُمْ مَا حُمِّلْتُمْ وَإِنْ تُطِيعُوهُ تَهْتَدُوا وَمَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ﴿۵۴﴾
بگو: خدا را اطاعت کنید و رسولش را اطاعت کنید. پس اگر روبگردانند، جز این نخواهد بود که بر عهده پیامبر آن چیزى است که به دوش کشیده و بر عهده شما آن چیزى است که مکلّف شده و عهده دار شده اید و اگر او را اطاعت کنید، هدایت مى شوید. و بر رسول جز رساندن حقایق به طور آشکار چیزى نیست. ﴿۵۴﴾
برداشت از آیه ۵۴
انجام وظیفه
سالک الی اللّه باید در آن چیزهایی که مسئولیت انجامش را بر عهده گرفته متعهدانه عمل کند و مهمترینش اطاعت خدا و رسولش می باشد.
«وعده نجات مستضعفین»
وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ﴿۵۵﴾
خدا به کسانى از شما که ایمان آورده و عمل صالح کردند، وعده داده است که قطعا آنها را جانشینان در روى زمین قرار خواهد داد، همان طورى که قبل از اینها کسانى جانشین بودند و دینى را که خدا براى آنها راضى شده بود، داراى امکانات براى آنها قرار خواهد داد و بعد از خوفى که آنها داشتند، خدا آن را به امنیت و عدالت مبدّل خواهد کرد، به نحوى که تمام مردم مرا عبادت کنند و چیزى را شریک من قرار ندهند و کسى که بعد از آن کافر شود، آنها همان فاسقانند. ﴿۵۵﴾
برداشت از آیه ۵۵
وعده الهی تحقق می پذیرد
سالک الی اللّه باید بداند و یقین داشته باشد که خدای تعالی به کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام داده اند وعده جانشینی آنها را در زمین داده است. همان گونه که با گذشتگان انجام داده است و به آنها امکانات و امنیت و عدالت بخشیده است و باید همه مردم فقط خدا را عبادت کنند و چیزی را شریک خدا قرار ندهند.
وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ﴿۵۶﴾
و نماز را بپا دارید و زکات بدهید و از پیامبر اطاعت کنید، شاید به شما مهربانی گردد. ﴿۵۶﴾
برداشت از آیه ۵۶
مهربانی خدای تعالی
سالک الی اللّه باید نماز را برپا دارد و زکات بدهد و از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اطاعت کند تا شاید مورد مهربانی خدای تعالی قرار گیرد.
«از عذاب خدا نمی توان فرار کرد»
لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مُعْجِزِينَ فِي الْأَرْضِ وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَلَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿۵۷﴾
هرگز گمان مبر کسانى که کافر شدند، مى توانند در روى زمین (ما را) به ستوه درآورند. و مأواى آنها آتش است و چه بد جایگاهى است. ﴿۵۷﴾
«اجازه گرفتنِ کودکان و نوجوانان از بزرگترها»
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ وَالَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَمِنْ بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَلَا عَلَيْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَعْضٍ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۵۸﴾
اى کسانى که ایمان آورده اید، بردگان شما و نوجوانانتان که به حدّ بلوغ نرسیده اند، در سه نوبت باید از شما اجازه بگیرند. قبل از نماز صبح و وسط روز، آن وقتى که لباسهاى خود را در مى آورید و بعد از نماز عشاء. سه نوبتى که وقتِ خلوت شما است، غیر از این سه نوبت گناهى بر شما و بر آنها نیست که بعضى از شما بر بعض دیگر وارد شوید (و با هم بنشینید). این چنین خدا براى شما نشانه ها را بیان مى کند و خدا داناى حکیمی است.[۱] ﴿۵۸﴾
[۱] ــ طبق روایات منظور از این اذن که در این آیه آمده که باید کودکان و غلامان سه نوبت اذن بگیرند، در سه وقتى است که انسانها غالبا در اتاقهاى خلوت خود با همسرانشان هستند و با آنها خلوت کرده اند، زیرا اعراب آن وقت باکى نداشتند که غلامان و بچّه هاى ممیّز، آنها را با همسرانشان در اتاق خلوت عریان ببینند.
وَإِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنْكُمُ الْحُلُمَ فَلْيَسْتَأْذِنُوا كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۵۹﴾
و زمانى که نوجوانان شما به حدّ بلوغ رسیدند، همان طورى که قبل از اینها بودند، اجازه مى گرفتند، اینها هم باید اجازه بگیرند. خدا این چنین آیاتش را براى شما بیان مى کند و خدا داناى حکیمى است. ﴿۵۹﴾
«درباره زنهای یائسه»
وَالْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ﴿۶۰﴾
و زنان بازنشسته و یائسه اى که امید ازدواج ندارند، گناهى بر آنها نیست که لباس روى خود را بیرون بیاورند، به شرط آنکه خودنمایى با زینت و آرایش نکنند و اگر عفّت خود را حفظ کنند، براى آنها بهتر است و خدا شنواى دانائى است. ﴿۶۰﴾
«از خانه هائی که می توان بدون اذن صاحبش چیزی تصرّف کرد»
لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُمْ مَفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا فَإِذَا دَخَلْتُمْ بُيُوتًا فَسَلِّمُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ تَحِيَّةً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبَارَكَةً طَيِّبَةً كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ﴿۶۱﴾
بر نابینا و افراد فلج و بر مریض گناهى نیست و نه بر شما که بخورید از (آنچه در) خانه هاتان یا (آنچه در) خانه هاى پدرانتان یا (آنچه در) خانه هاى مادرانتان یا (آنچه در) خانه هاى برادرانتان یا (آنچه در) خانه هاى خواهرانتان یا (آنچه در) خانه هاى عموهایتان یا (آنچه در) خانه هاى عمه هایتان یا (آنچه در) خانه هاى خاله هایتان یا (آنچه در) خانه هاى داییهایتان یا (آنچه در) خانه هائى که کلیدش را دارید یا (آنچه در) خانه هاى صدیقتان (دوستانتان) است. بر شما باکى نیست که همه با هم غذا بخورید و یا جدا جدا غذا بخورید. و وقتى که در خانه ها داخل مى شوید، پس بر خودتان سلام کنید که تحیتى است پر برکت و پاکیزه از طرف خدا. این چنین خدا براى شما نشانه هاى خود را بیان مى کند، شاید تعقّل کنید. ﴿۶۱﴾
«مؤمنین در کارهای مهمّ از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اجازه می گیرند»
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَإِذَا كَانُوا مَعَهُ عَلَى أَمْرٍ جَامِعٍ لَمْ يَذْهَبُوا حَتَّى يَسْتَأْذِنُوهُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ أُولَئِكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ فَإِذَا اسْتَأْذَنُوكَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَنْ لِمَنْ شِئْتَ مِنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمُ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۶۲﴾
جز این نیست که مؤمنین واقعى کسانى هستند که به خدا و رسولش ایمان آورده اند و وقتى که با پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در یک امر مهمّى قرار مى گیرند، حرکتى نمى کنند، مگر آنکه از او اجازه مى گیرند. قطعا کسانى که از تو اذن مى گیرند، آنها کسانى هستند که به خدا و رسولش ایمان آورده اند. پس وقتى که آنها از تو براى بعضى از کارهایشان اجازه گرفتند، به هر کس از آنها که مى خواهى اجازه بده و براى آنها از خدا طلب آمرزش کن. که قطعا خدا بخشنده مهربانى است. ﴿۶۲﴾
«پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را معمولی صدا نزنید»
لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَيْنَكُمْ كَدُعَاءِ بَعْضِكُمْ بَعْضًا قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِينَ يَتَسَلَّلُونَ مِنْكُمْ لِوَاذًا فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۶۳﴾
آنچنان که بین خودتان یکدیگر را صدا مى زنید، پیامبر را صدا نزنید. خدا مى شناسد کسانى را که پشت سر دیگران پنهان شده و فرار مى کنند. پس باید بترسند کسانى که امر او را مخالفت مى کنند، اینکه فتنه اى یا عذاب دردناکى به آنها برسد. ﴿۶۳﴾
برداشت از آیات ۶۳ – ۶۲
مؤمنین واقعی
سالک الی اللّه باید بداند مؤمنین واقعی کسانی هستند که:
اوّل: ایمان به خدا و رسولش دارند.
دوّم: قبل از هر کاری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اجازه می گیرند.
سوّم: پیامبر را با احترام صدا می زنند.
أَلَا إِنَّ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قَدْ يَعْلَمُ مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ وَيَوْمَ يُرْجَعُونَ إِلَيْهِ فَيُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۶۴﴾
آگاه باشید که قطعا آنچه در آسمانها و زمین است، مال خدا است. قطعا خدا مى داند آنچه را که شما بر آن هستید و روزى که به سوى او برگردند به آنچه کرده اند آگاهشان مى کند و خدا به هر چیزى دانا است. ﴿۶۴﴾
سوره مبارکه فرقان
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
«به نام خداوند بخشنده مهربان»
تَبَارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقَانَ عَلَى عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعَالَمِينَ نَذِيرًا ﴿۱﴾
پر برکت است خدایى که بر بنده اش قرآن را نازل فرمود، تا آنکه براى جهانیان بیم دهنده باشد. ﴿۱﴾
«همه چیز را خدا خلق کرده است»
اَلَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَخَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ فَقَدَّرَهُ تَقْدِيرًا ﴿۲﴾
آن کسى که حکومت آسمانها و زمین مال او است، نه فرزندى براى خود انتخاب کرده و نه شریکى در مُلکش براى او هست و همه چیز را او خلق کرده و دقیقا اندازه گیرى کرده است. ﴿۲﴾
وَاتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ آلِهَةً لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ وَلَا يَمْلِكُونَ لِأَنْفُسِهِمْ ضَرًّا وَلَا نَفْعًا وَلَا يَمْلِكُونَ مَوْتًا وَلَا حَيَاةً وَلَا نُشُورًا ﴿۳﴾
ولى آنها غیر از خدا، خدایانى را که نمى توانند چیزى را خلق کنند و بلکه خودشان خلق شده اند و نفع و ضررى یا مرگ و حیات و رستاخیزى را براى خود مالک نیستند، اتّخاذ نمودند. ﴿۳﴾
«افتراء به پیامبر صلی الله علیه و آله»
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ هَذَا إِلَّا إِفْكٌ افْتَرَاهُ وَأَعَانَهُ عَلَيْهِ قَوْمٌ آخَرُونَ فَقَدْ جَاءُوا ظُلْمًا وَزُورًا ﴿۴﴾
و کسانى که کافر شده اند، گفتند: این قرآن جز تهمتى که از خود درآورده است و در تنظیمش گروهى از دیگران به او کمک کرده اند، چیزى نیست. پس قطعا کفّار ظلم کرده و سخن دروغى را گفته اند. ﴿۴﴾
وَقَالُوا أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ اكْتَتَبَهَا فَهِيَ تُمْلَى عَلَيْهِ بُكْرَةً وَأَصِيلًا ﴿۵﴾
و گفتند که این همان قصّه هاى قدیمى است که آنها را او نوشته و هر صبح و شام بر او دیکته مى شود. ﴿۵﴾
قُلْ أَنْزَلَهُ الَّذِي يَعْلَمُ السِّرَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ كَانَ غَفُورًا رَحِيمًا ﴿۶﴾
بگو: قرآن را کسى که اسرارِ آسمانها و زمین را مى داند، نازل فرموده است. قطعا او آمرزنده مهربانى بوده است. ﴿۶﴾
وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الْأَسْوَاقِ لَوْلَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مَلَكٌ فَيَكُونَ مَعَهُ نَذِيرًا ﴿۷﴾
و مى گویند: این چگونه پیامبرى است که غذا مى خورد و در بازارها راه مى رود؟ چه مى شد که بر او مَلَکى نازل مى شد تا با او مردم را انذار مى کرد؟ ﴿۷﴾
أَوْ يُلْقَى إِلَيْهِ كَنْزٌ أَوْ تَكُونُ لَهُ جَنَّةٌ يَأْكُلُ مِنْهَا وَقَالَ الظَّالِمُونَ إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلًا مَسْحُورًا ﴿۸﴾
یا گنجى به او نشان داده مى شد یا براى او باغى مى بود که از آن بخورد. و (بالأخره) ظالمین گفتند: شما جز از مرد سحر شده اى تبعیت نمى کنید. ﴿۸﴾
اُنْظُرْ كَيْفَ ضَرَبُوا لَكَ الْأَمْثَالَ فَضَلُّوا فَلَا يَسْتَطِيعُونَ سَبِيلًا ﴿۹﴾
ببین آنها چگونه براى تو مثالها را مى زنند؟ پس آنها گمراه شدند و نمى توانند راه را پیدا کنند. ﴿۹﴾
تَبَارَكَ الَّذِي إِنْ شَاءَ جَعَلَ لَكَ خَيْرًا مِنْ ذَلِكَ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَيَجْعَلْ لَكَ قُصُورًا ﴿۱۰﴾
پر برکت است کسى که اگر بخواهد براى تو بهتر از آن را قرار مى دهد، بهشتهایى که از زیر درختهاى آن نهرها جارى است و براى تو قصرهایى قرار مى دهد. ﴿۱۰﴾
برداشت از آیات ۱۰ – ۴
تهمت به بزرگان
سالک الی اللّه نباید به دیگران مخصوصا به بزرگان و پیامبران تهمت بزند. زیرا این چنین شخصی ملحق به کسانی می شود که به پیغمبر تهمت زدند و گفتند: در تدوین قرآن دیگران به او کمک کرده اند و حال این که همه شرائط گویای آن بود که قرآن را خدایی که همه حقایق را می داند بر پیغمبر نازل فرموده است. یا می گفتند که این پیامبر چگونه است که غذا می خورد و در بازار راه می رود؟! چرا خدا ملکی را برای رهبری ما نازل نفرموده است؟ یا چرا به پیغمبر گنجی و پولی یا باغ بزرگی که از میوه اش مردم بخورند عنایت نکرده است؟ سالک الی اللّه باید بداند که خدای تعالی طبق افکار مردم و تصوّرات آنها کارها را انجام نمی دهد. بلکه روی مصالح و حقایق کارها را می کند. مثلاً خدایی که بهشت دائمی دارد به باغها و گنجهای دنیایی که زودگذر است نمی خواهد بهترین بندگانش را مفتخر کند.
«تکذیب قیامت»
بَلْ كَذَّبُوا بِالسَّاعَةِ وَأَعْتَدْنَا لِمَنْ كَذَّبَ بِالسَّاعَةِ سَعِيرًا ﴿۱۱﴾
بلکه آنها قیامت را تکذیب کردند و ما براى کسى که قیامت را تکذیب کند، آتش شعله ور را آماده کرده ایم. ﴿۱۱﴾
إِذَا رَأَتْهُمْ مِنْ مَكَانٍ بَعِيدٍ سَمِعُوا لَهَا تَغَيُّظًا وَزَفِيرًا ﴿۱۲﴾
زمانى که آتش از جاى دور آنها را ببیند، صداى او را با غیظ و شعله کشیدن مى شنوند. ﴿۱۲﴾
وَإِذَا أُلْقُوا مِنْهَا مَكَانًا ضَيِّقًا مُقَرَّنِينَ دَعَوْا هُنَالِكَ ثُبُورًا ﴿۱۳﴾
و وقتى که در جاى تنگ و محدودى از جهنّم در حالى که دست و پا بسته اند، انداخته مى شوند، مرگ خود را طلب مى کنند. ﴿۱۳﴾
لَا تَدْعُوا الْيَوْمَ ثُبُورًا وَاحِدًا وَادْعُوا ثُبُورًا كَثِيرًا ﴿۱۴﴾
امروز یک بار مرگ خود را نخواهید، بلکه زیاد طلب مرگ بکنید. ﴿۱۴﴾
«بهشتی که به متّقین وعده داده شده است»
قُلْ أَذَلِكَ خَيْرٌ أَمْ جَنَّةُ الْخُلْدِ الَّتِي وُعِدَ الْمُتَّقُونَ كَانَتْ لَهُمْ جَزَاءً وَمَصِيرًا ﴿۱۵﴾
بگو: آیا آن بهتر است یا بهشت خلدى که به اهل تقوى وعده داده شده است؟ (بهشتى که) مال آنها است، پاداش و قرارگاهشان خواهد بود. ﴿۱۵﴾
لَهُمْ فِيهَا مَا يَشَاءُونَ خَالِدِينَ كَانَ عَلَى رَبِّكَ وَعْدًا مَسْئُولًا ﴿۱۶﴾
در آن بهشت براى آنها هر چه بخواهند جاودانه خواهد بود. این وعده اى است که پروردگارت مسئولیتش را بر عهده گرفته است. ﴿۱۶﴾
«عقاب پروردگار به مدّعیان خدایی»
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ وَمَا يَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَقُولُ أَأَنْتُمْ أَضْلَلْتُمْ عِبَادِي هَؤُلَاءِ أَمْ هُمْ ضَلُّوا السَّبِيلَ ﴿۱۷﴾
و روزى که مردم و آنچه را که غیر از خدا عبادت مى کردند جمع مى کند، پس به آنها مى گوید: آیا شما بودید که این بندگان مرا گمراه نمودید یا خود آنها بودند که راه را گم کرده بودند؟ ﴿۱۷﴾
قَالُوا سُبْحَانَكَ مَا كَانَ يَنْبَغِي لَنَا أَنْ نَتَّخِذَ مِنْ دُونِكَ مِنْ أَوْلِيَاءَ وَلَكِنْ مَتَّعْتَهُمْ وَآبَاءَهُمْ حَتَّى نَسُوا الذِّكْرَ وَكَانُوا قَوْمًا بُورًا ﴿۱۸﴾
آنها مى گویند: تو پاکى. براى ما سزاوار نبود اینکه غیر از تو را براى خود صاحب اختیار بگیریم. ولى تو آنها و پدرانشان را از بهره هاى دنیا برخوردار نمودى تا جائى که یاد تو را فراموش کردند و قومى بودند که به تباهى و هلاکت رسیدند. ﴿۱۸﴾
فَقَدْ كَذَّبُوكُمْ بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسْتَطِيعُونَ صَرْفًا وَلَا نَصْرًا وَمَنْ يَظْلِمْ مِنْكُمْ نُذِقْهُ عَذَابًا كَبِيرًا ﴿۱۹﴾
پس قطعا آنچه را که مى گوئید، تکذیب کردند. پس نمى توانید عذاب خدا را از خود برطرف سازید یا یارى بطلبید. و کسى که از شما ستمگرى کند، به او عذاب بزرگى مى چشانیم. ﴿۱۹﴾
«پیغمبران غذا می خوردند و در بازارها راه می رفتند»
وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا إِنَّهُمْ لَيَأْكُلُونَ الطَّعَامَ وَيَمْشُونَ فِي الْأَسْوَاقِ وَجَعَلْنَا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَتَصْبِرُونَ وَكَانَ رَبُّكَ بَصِيرًا ﴿۲۰﴾
و ما قبل از تو پیغمبرانى را نفرستادیم، مگر آنکه قطعا آنها غذا مى خوردند و در بازارها راه مى رفتند و ما بعضى از شما را براى بعضى دیگر وسیله امتحان قرار دادیم. آیا صبر مى کنید؟ و پروردگار تو بینا است. ﴿۲۰﴾
