بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«به نام خداوند بخشنده مهربان»

«پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نه گمراه است و نه از روی هوای نفس حرف می زند»

وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَى ﴿۱﴾

قسم به ستاره، وقتی که فرود می آید. ﴿۱﴾

مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَى ﴿۲﴾

آنکه همراه شما (همیشه) بوده، نه گمراه شده و نه اغواء گردیده است.﴿۲﴾

وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى ﴿۳﴾

و از هوای نفس سخن نمی گوید. ﴿۳﴾

إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَى ﴿۴﴾

جز این نیست که سخن او وحیى است که (به او از طرف خدا) وحى مى شود. ﴿۴﴾

عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوَى ﴿۵﴾

کسی که دارای قدرت بزرگی است، به او تعلیم داده است. ﴿۵﴾

ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوَى ﴿۶﴾

همان کسی که صاحب نیرومندی است و تسلّط دارد. ﴿۶﴾

وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى ﴿۷﴾

و او در افق برتری قرار گرفته است. ﴿۷﴾

«اشاره به معراج رسول اکرم صلی الله علیه و آله»

ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى ﴿۸﴾

سپس نزدیک و نزدیکتر گردید. ﴿۸﴾

فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى ﴿۹﴾

تا آنکه (فاصله او) به اندازه دو کمان یا نزدیکتر شد. ﴿۹﴾

فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى ﴿۱۰﴾

پس به بنده اش وحی کرد، آنچه را باید وحی کند. ﴿۱۰﴾

مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى ﴿۱۱﴾

آنچه را دید، قلبش تکذیب نکرد. ﴿۱۱﴾

أَفَتُمَارُونَهُ عَلَى مَا یَرَى ﴿۱۲﴾

آیا بر آنچه می بیند، با او جدال می کنید؟ ﴿۱۲﴾

وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى ﴿۱۳﴾

و قطعا بار دیگر نیز او را دید. ﴿۱۳﴾

عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى ﴿۱۴﴾

در کنار درخت سدره المنتهی. ﴿۱۴﴾

عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى ﴿۱۵﴾

که در کنار آن، بهشت زندگی است. ﴿۱۵﴾

إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَى ﴿۱۶﴾

در آن وقت، چیزی پوشاننده، درخت سدره المنتهی را پوشاند. ﴿۱۶﴾

مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى ﴿۱۷﴾

چشم به طرفی نگردید و تجاوز نکرد. ﴿۱۷﴾

لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى ﴿۱۸﴾

قطعا او از نشانه های بزرگتر پروردگارش، چیزها دید. ﴿۱۸﴾

«لات و عزی و منات بتهائی بوده اند»

أَفَرَأَیْتُمُ اللَّاتَ وَالْعُزَّى ﴿۱۹﴾

آیا پس شما «لات» و «عزى» را دیدید؟ ﴿۱۹﴾

وَمَنَاةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرَى ﴿۲۰﴾

و منات که سوّمی دیگری است. ﴿۲۰﴾

أَلَكُمُ الذَّكَرُ وَلَهُ الْأُنْثَى ﴿۲۱﴾

آیا براى شما پسر و براى او (خدا) دختر باید باشد؟ ﴿۲۱﴾

تِلْكَ إِذًا قِسْمَةٌ ضِيزَى ﴿۲۲﴾

در این صورت آن تقسیمی غیر عادلانه است. ﴿۲۲﴾

إِنْ هِيَ إِلَّا أَسْمَاءٌ سَمَّيْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَآبَاؤُكُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ بِهَا مِنْ سُلْطَانٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنْفُسُ وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الْهُدَى ﴿۲۳﴾

اینها جز اسمهائى که شما و پدرانتان نامگذارى کرده اید، چیزى نیست. خدا براى آن دلیلى نازل نکرده است. آنها جز از گمان و هواى نفسشان پیروى نمى کنند و حال آنکه قطعا از طرف پروردگارشان براى آنها هدایت آمده است. ﴿۲۳﴾

أَمْ لِلْإِنْسَانِ مَا تَمَنَّى ﴿۲۴﴾

آیا برای انسان آنچه آرزو دارد، خواهد بود؟ ﴿۲۴﴾

فَلِلَّهِ الْآخِرَةُ وَالْأُولَى ﴿۲۵﴾

پس برای خدا آخرت و ﴿حیات﴾ اوّلین است. ﴿۲۵﴾

برداشت از آیات ۲۵ – ۲۳

ظنّ و گمان

سالک الی اللّه نباید از ظنّ و گمان و از هوای نفس با وجود هدایت صریحی که از جانب پروردگار به وسیله قرآن و روایات به او رسیده تبعیت کند و بداند هر چه انسان می خواهد و آرزو می کند به او خواهد رسید زیرا آخرت و عالم ارواح و عالم ذر همه اینها تحت نفوذ و قدرت پروردگار می باشند.

وَكَمْ مِنْ مَلَكٍ فِي السَّمَاوَاتِ لَا تُغْنِي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا إِلَّا مِنْ بَعْدِ أَنْ يَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَرْضَى ﴿۲۶﴾  

و چه بسیار ملائکه اى که در آسمانها هستند و شفاعت آنها مگر بعد از اجازه الهى براى کسى که بخواهد و راضى شود، سودى نخواهد داشت. ﴿۲۶﴾

«ملائکه زن نیستند»

إِنَّ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ لَيُسَمُّونَ الْمَلَائِكَةَ تَسْمِيَةَ الْأُنْثَى ﴿۲۷﴾

قطعا کسانى که به آخرت ایمان ندارند، حتماً ملائکه را به اسم مؤنث نامگذارى مى کنند. ﴿۲۷﴾

وَمَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا ﴿۲۸﴾

و آنها به این (مطلب) علمى ندارند، بلکه از گمان پیروى مى کنند و حال آنکه گمان، هرگز انسان را از چیزى از حقّ بى نیاز نمى کند. ﴿۲۸﴾

فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِكْرِنَا وَلَمْ يُرِدْ إِلَّا الْحَيَاةَ الدُّنْيَا ﴿۲۹﴾

پس اعراض کن از کسى که از یاد ما رو مى گرداند و جز زندگى دنیا را نخواسته است. ﴿۲۹﴾

«هر کسی به اندازه ظرفیتش می فهمد»

ذَلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى ﴿۳۰﴾

این (همان)، حدّ و اندازه آنها از دانائى است. قطعا پرورگار تو داناتر است به کسى که از راه او (خدا) گمراه شده و و او داناتر است به کسى که هدایت یافته است. ﴿۳۰﴾

برداشت از آیات ۳۰ – ۲۸

هدایت و گمراهی

سالک الی اللّه نباید پیروی از ظنّ و گمانش بکند زیرا ظنّ و گمان انسان را به حقیقت نمی رساند و باید همیشه به یاد خدا باشد و تنها به زندگی دنیا بسنده نکند و تنها به آن چه می بیند معتقد نباشد و خدا را در گمراهی و هدایت خود ناظر و دانا بداند.

وَلِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَسَاءُوا بِمَا عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى ﴿۳۱﴾

و آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، مال خدا است تا آنهائى را که بدى کردند به آنچه عمل کرده اند جزا دهد و کسانى را که عمل نیکو کرده اند، به نیکى جزا مرحمت فرماید. ﴿۳۱﴾

«اشاره به الطاف الهی»

اَلَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ فَلَا تُزَكُّوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى ﴿۳۲﴾

آنان (آن نیکوکارانى) که از گناهان کبیره و فواحش، غیر از لغزشهاى کوچک اجتناب مى کنند، قطعا بخشش پروردگارت توسعه دارد. و او به شما داناتر است، زیرا که شما را از زمین خلق کرد و چون که در شکمهاى مادرانتان جنینهائى بودید. پس خود را پاک ندانید، او کسى را که تقوى دارد بهتر مى شناسد. ﴿۳۲﴾

«اشاره به ولید بن مغیره است»

أَفَرَأَيْتَ الَّذِي تَوَلَّى ﴿۳۳﴾

آیا پس دیدى آن کسى را که روگرداند؟ ﴿۳۳﴾

وَأَعْطَى قَلِيلًا وَأَكْدَى ﴿۳۴﴾

و کمى اعطاء کرد و (بعد) امتناع نمود؟ ﴿۳۴﴾

أَعِنْدَهُ عِلْمُ الْغَيْبِ فَهُوَ يَرَى ﴿۳۵﴾

آیا نزد او علم غیب است که (همه چیز را) مى بیند؟ ﴿۳۵﴾

أَمْ لَمْ یُنَبَّأْ بِمَا فِی صُحُفِ مُوسَى ﴿۳۶﴾

آیا با خبر نشده است به آنچه در کتاب های موسی است؟ ﴿۳۶﴾

«اشاره به وفای حضرت ابراهیم علیه السلام»

وَإِبْرَاهِیمَ الَّذِی وَفَّى ﴿۳۷﴾

و ابراهیم که وفادار بود. ﴿۳۷﴾

أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى ﴿۳۸﴾

که هیچ کس بار گناه دیگری را بر عهده نمی گیرد. ﴿۳۸﴾

وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى ﴿۳۹﴾

و اینکه برای انسان جز آنچه را که سعی کرده است، نخواهد بود. ﴿۳۹﴾

«نتیجه اعمال انسان به زودی می رسد»

وَأَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُرَى ﴿۴۰﴾

و قطعا سعی او به زودی دیده می شود. ﴿۴۰﴾

ثُمَّ يُجْزَاهُ الْجَزَاءَ الْأَوْفَى ﴿۴۱﴾

سپس جزای او به طور کامل داده می شود. ﴿۴۱﴾

برداشت از آیات ۴۱ – ۳۲

گناهان کبیره

سالک الی اللّه باید از گناهان کبیره اجتناب کند و بداند که پروردگارش از لغزشهای کوچکش می گذرد، زیرا خدا مغفرتش شامل آنها می شود. و هم چنین خود را به عنوان پاک و تزکیه شده به دروغ معرفی نکند و بداند که خدای تعالی اهل تقوای واقعی را می شناسد. و از خدای تعالی و حقایق رو نگرداند و بکوشد که همه حقایق را قبول داشته باشد و برای مردم بیان کند و مغرور به آن که من از علم غیب مطلع ام نگردد، زیرا خدای تعالی ممکن است همه آن چه را که خلق نکرده نحوه دیگری به خاطر مصلحتی خلق کند. و کتابهای انبیاء گذشته علیهم السلام را قبول داشته باشد و بداند که کسی گناه دیگری را به عهده نمی گیرد. و از برای انسان جز آن چه را که درباره اش کوشش می کند وجود ندارد و جزای زحماتی را که در راه دین و حقیقت کشیده به زودی می بیند و جزای کاملی از خدا دریافت می کند.

وَأَنَّ إِلَى رَبِّكَ الْمُنْتَهَى ﴿۴۲﴾

و قطعا همه امور به پروردگارت پایان می پذیرد. ﴿۴۲﴾

«همه کارها در دست خدا است»

وَأَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَأَبْكَى ﴿۴۳﴾

و قطعا او خدائی است که می خنداند و می گریاند. ﴿۴۳﴾

وَأَنَّهُ هُوَ أَمَاتَ وَأَحْيَا ﴿۴۴﴾  

و قطعا او خدائی است که می میراند و زنده می کند. ﴿۴۴﴾

وَأَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَالْأُنْثَى ﴿۴۵﴾

و او است که دو زوج مرد و زن را خلق کرده است. ﴿۴۵﴾

مِنْ نُطْفَةٍ إِذَا تُمْنَى ﴿۴۶﴾

از یک نطفه، وقتی که ریخته می شود. ﴿۴۶﴾

وَأَنَّ عَلَيْهِ النَّشْأَةَ الْأُخْرَى ﴿۴۷﴾

و بر عهده او (خدا) است که نشئه دیگر را ایجاد کند. ﴿۴۷﴾

وَأَنَّهُ هُوَ أَغْنَى وَأَقْنَى ﴿۴۸﴾

و قطعا او (خدائى) است که بى نیاز کرده و سرمایه داده است. ﴿۴۸﴾

وَأَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشِّعْرَى ﴿۴۹﴾

و او (خدائى) است که پروردگار ستاره «شعرى» است. ﴿۴۹﴾

وَأَنَّهُ أَهْلَكَ عَادًا الْأُولَى ﴿۵۰﴾

و او قوم عاد را اوّل هلاک کرده است. ﴿۵۰﴾

«عذاب قوم نوح و ثمود»

وَثَمُودَ  فَمَا أَبْقَى ﴿۵۱﴾

و از قوم ثمود که کسی را باقی نگذاشت. ﴿۵۱﴾

وَقَوْمَ نُوحٍ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ كَانُوا هُمْ أَظْلَمَ وَأَطْغَى ﴿۵۲﴾

و قوم نوح را نیز پیش از این، قطعا، آنها ظالم تر و تجاوزکارتر بودند. ﴿۵۲﴾

وَالْمُؤْتَفِكَةَ أَهْوَى ﴿۵۳﴾

و شهرهائی که زیرورو شده و کوبیده شدند. ﴿۵۳﴾

فَغَشَّاهَا مَا غَشَّى ﴿۵۴﴾

پس آنها را با آنچه پوشاننده بود، پوشاند. ﴿۵۴﴾

«به نعمتهای خدا شک نکنید»

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكَ تَتَمَارَى ﴿۵۵﴾

پس به کدام یک از نعمتهای پروردگارت شک داری؟ ﴿۵۵﴾

هَذَا نَذِيرٌ مِنَ النُّذُرِ الْأُولَى ﴿۵۶﴾

این ترساننده از همان ترسانندگان قبلی است. ﴿۵۶﴾

برداشت از آیه ۵۶

رسول اکرم صلی الله علیه و آله مکمل ادیان گذشته است

سالک الی اللّه باید بداند که پیامبر صلی الله علیه و آله همان راه و روش پیغمبران گذشته علیهم السلام را دارد و بلکه او مکمل ادیان گذشته است.

«قیامت نزدیک است»

أَزِفَتِ الْآزِفَةُ ﴿۵۷﴾

نزدیک شدنی، نزدیک شده است. ﴿۵۷﴾

لَيْسَ لَهَا مِنْ دُونِ اللَّهِ كَاشِفَةٌ ﴿۵۸﴾

برای آن جز خدا کسی آشکارکننده نیست. ﴿۵۸﴾

أَفَمِنْ هَذَا الْحَدِیثِ تَعْجَبُونَ ﴿۵۹﴾

آیا پس از این گفتار تعجّب مى کنید؟ ﴿۵۹﴾

وَتَضْحَكُونَ وَلَا تَبْكُونَ ﴿۶۰﴾

و می خندید و گریه نمی کنید؟ ﴿۶۰﴾

وَأَنْتُمْ سَامِدُونَ ﴿۶۱﴾

و شما در غفلت و (هوسرانى) هستید. ﴿۶۱﴾

 

«سجده واجب»

فَاسْجُدُوا لِلَّهِ وَاعْبُدُوا ﴿۶۲﴾

پس برای خدا سجده کنید و عبادت نمایید. ﴿۶۲﴾

برداشت از آیات ۶۲ – ۵۹

عظمت قرآن

سالک الی اللّه باید از معجزه بودن و در کمال بلاغت و فصاحت بودن قرآن تعجب نکند. بلکه در مقابل قرآن یا از شوق و یا از ترس اشک بریزد و گریه کند و در غفلت و هوسرانی وقتش را نگذراند و برای خدا سجده کند و بندگی پروردگار را بنماید.