بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

«به نام خداوند بخشنده مهربان»

الم ﴿۱﴾

الم ﴿۱﴾

تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْحَكِيمِ ﴿۲﴾

این آیات کتاب پر از حکمت است. ﴿۲﴾

هُدًى وَرَحْمَةً لِلْمُحْسِنِينَ ﴿۳﴾

هدایت و رحمت برای نیکوکاران است. ﴿۳﴾

«صفات نیکوکاران»

الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ ﴿۴﴾

کسانى که نماز را برپا مى دارند و زکات را مى دهند و آنها به آخرت یقین دارند. ﴿۴﴾

أُولَئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۵﴾

آنها از جانب پروردگارشان بر هدایت اند و آنها همان رستگارانند. ﴿۵﴾

«خریداران اخبار بیهوده»

وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ ﴿۶﴾

و بعضى از مردم کسانى هستند که اخبار و مطالب بیهوده اى را مى خرند، براى آنکه مردم را از راه خدا بدون علم گمراه کنند و راه خدا را به مسخره بگیرند. این گروهند که براى آنها عذاب خوارکننده اى خواهد بود. ﴿۶﴾

وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّى مُسْتَكْبِرًا كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿۷﴾

و زمانى که آیات ما بر او تلاوت مى شود، با تکبّر پشت مى کند، مثل آنکه آیات ما را نشنیده است. مثل آنکه گوشهایش سنگین است. پس او را به عذاب دردناکى مژده بده. ﴿۷﴾

«بهشتهای پر نعمت»

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِيمِ ﴿۸﴾

قطعا کسانى که ایمان آوردند و عمل شایسته انجام دادند، بهشتهاى پر نعمت مال آنها خواهد بود. ﴿۸﴾

خَالِدِينَ فِيهَا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۹﴾

آنها در آن بهشتها همیشه مى مانند. وعده خدا حقّ است. و او عزیز حکیمى است. ﴿۹﴾

برداشت از آیات ۹ – ۱

پندهایی از آیات اول سوره لقمان

سالک الی اللّه باید از آیات اول سوره لقمان این استفاده ها را بکند:

۱ – بداند که آیات قرآن پر از حکمت است.

۲ – اگر نیکوکار و لایق باشد، قرآن برای او هدایت و رحمت است.

۳ – نماز را که عبادت فردی است، اول وقت با توجه اقامه کند.

۴ – زکات را که عبادت اجتماعی است، به موقع بدهد.

۵ – با فکر کردن در آیات الهی به روز قیامت اعتقاد قوی داشته باشد.

۶ – هدایت کامل را از جانب پروردگار بداند و دریافت کند تا رستگار باشد.

۷ – کوشش کند که از مطالب بیهوده که از راه خدا او را منحرف می کند، دوری نماید تا مبادا به عذاب خوار کننده ای از جانب پروردگارش مبتلا گردد.

۸ – کوشش کند آیات کتاب الهی را با خضوع و خشوع استماع نماید و جزء آنهایی که گوششان در مقابل آیات الهی سنگین است واقع نشود.

۹ – ایمان و عمل صالح داشته باشد تا به بهشت پر نعمت وارد شود و در آن جاویدان بماند.

۱۰ – باید بداند که وعده های الهی همه اش حق و حقیقت است و خدای تعالی حکیم است.

«خلقت آسمانها بدون پایه ای که دیده شود»

خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ ﴿۱۰﴾

خدا آسمانها را بدون پایه اى که آن را ببینید، خلق فرموده و در روى زمین کوههائى انداخته تا براى شما آرام باشد و در زمین از هر جنبنده اى قرار داده است. و از آسمان آب را نازل کردیم. پس در آن از هرگونه اى گیاه زوج خوبى رویاندیم. ﴿۱۰﴾

هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿۱۱﴾

این خلقت خدا است. پس به من نشان بدهید، کسانى که غیر از خدا هستند چه چیزى را خلق کرده اند؟ بلکه ستمکاران در گمراهى آشکارى هستند. ﴿۱۱﴾

«سخنان حکمت آمیز حضرت لقمان علیه السلام»

وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ﴿۱۲﴾

و قطعا ما به لقمان حکمت دادیم اینکه خدا را شکر کن. و کسى که خدا را شکر کند، جز این نیست که به نفع خودش او را شکر کرده و کسى که کفران کند، پس قطعا خدا بى نیاز ستوده اى است. ﴿۱۲﴾

وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ ﴿۱۳﴾

و آن وقتى که لقمان به پسرش گفت در حالى که او را موعظه مى کرد: اى پسرم، به خدا مشرک نشو که حتما شرک ظلم بزرگى است. ﴿۱۳﴾

«احترام به پدر و مادر»

وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ ﴿۱۴﴾

و ما انسان را درباره پدر و مادرش توصیه کردیم. مادرش با بى حالى روى بى حالى او را حمل کرد و دوران شیرخوارگى او در دو سال بود. براى من و براى پدر و مادرت شکر کن که به سوى من برگشت است. ﴿۱۴﴾

برداشت از آیات ۱۴ – ۱۲

شکر

سالک الی اللّه باید در مرحله اول فرزندان و نزدیکانش را موعظه کند و اول چیزی که به آنها تعلیم می دهد این باشد که آنها به خدای تعالی مشرک نشوند و شرک به خدا را ظلم بزرگی بدانند. و پدر و مادر را شاکر باشند و همه نعمتهایی را که خدای تعالی به آنهاداده شکرگزار باشند.

وَإِنْ جَاهَدَاكَ عَلَى أَنْ تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۱۵﴾

و اگر پدر و مادرت بر تو فشار آورند که تو آنچه را که به آن علم ندارى شریک من قرار دهى، اطاعتشان را نکن ولى در دنیا به خوبى با آنها کنار بیا و از راه کسى که به سوى من برگشته است، پیروى کن. سپس برگشت همه شما به سوى من است و من شما را به آنچه کرده اید، خبر مى دهم. ﴿۱۵﴾

برداشت از آیه ۱۵

اطاعت غیر خدا

سالک الی اللّه نباید اطاعت پدر و مادری که او را به سوی بندگی شیطان و هوای نفس دعوت می کنند، بنماید و بکوشد پیرو کسانی باشد که به سوی خدا حرکت کرده اند.

«تذکرات لقمان علیه السلام به پسرش»

يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ ﴿۱۶﴾

اى پسر من، قطعا چنین است که اگر به وزن دانه خردلى که در دل صخره اى یا در آسمانها یا در زمین باشد، خدا آن را حاضر مى کند. قطعا خدا لطف کننده دانائى است. ﴿۱۶﴾

يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ﴿۱۷﴾

اى پسر من، نماز را بپاى دار و امر به معروف کن و نهى از منکر نما و به آنچه به تو مى رسد، صبر کن. قطعا آن از تصمیم گیرى در کارها است. ﴿۱۷﴾

وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ ﴿۱۸﴾

و صورتت را با تکبّر از مردم برنگردان و در روى زمین با غرور راه نرو. قطعا خدا هیچ متکبّر مغرورى را دوست نمى دارد. ﴿۱۸﴾

وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ ﴿۱۹﴾

و در راه رفتنت اعتدال را پیشه کن و آرام حرف بزن. قطعا نکره ترین صداها، صداى خرها است. ﴿۱۹﴾

برداشت از آیات ۱۹ – ۱۶

سفارشات حضرت لقمان علیه السلام

سالک الی اللّه باید از سفارشاتی که حضرت لقمان به پسرش فرموده پند بگیرد:

اول: بداند که اگر به وزن خردلی کار بد یا خوب انجام دهد، خدای تعالی آن را در محاسباتش ظاهر می کند.

دوم: نماز بخواند و امر به معروف و نهی از منکر کند و در مقابل مصائب صبر داشته باشد تا بتواند دارای استقامت باشد.

سوم: در مقابل مردم اظهار تکبّر نکند و در روی زمین با غرور راه نرود تا خدا او را دوست داشته باشد.

چهارم: در راه رفتن و روش زندگی اعتدال و میانه روی را پیشه کند.

پنجم: آرام حرف بزند و مانند حیوانات صدای نامفهومش را بلند نکند.

«فراوانی نعمت ظاهری و باطنی پروردگار»

أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ ﴿۲۰﴾

آیا نمى بینید که خدا براى شما آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، مسخّر فرموده و نعمتهاى ظاهرى و باطنى خود را براى شما فراوان قرار داده؟ و بعضى از مردم کسى است که بدون علم و راهنما و بدون کتاب روشنگرى درباره خدا جدل مى کند. ﴿۲۰﴾

وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ ﴿۲۱﴾

و زمانى که به آنها گفته مى شود: از آنچه خدا نازل فرموده، پیروى کنید. مى گویند: بلکه ما از آنچه پدرانمان را بر آن دیده ایم، پیروى مى کنیم. آیا ولو اینکه شیطان آنها را به عذاب آتش برافروخته دعوت کرده باشد؟ ﴿۲۱﴾

«تمسّک به ریسمان محکم خدا»

وَمَنْ يُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَى اللَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى وَإِلَى اللَّهِ عَاقِبَةُ الْأُمُورِ ﴿۲۲﴾

و کسى که روى خود را به سوى خدا تسلیم کند و او نیکوکار باشد، قطعا به ریسمان محکمى چنگ زده و عاقبت کارها با خدا است. ﴿۲۲﴾

برداشت از آیات ۲۲ – ۲۱

پیروی از اشتباهات گذشتگان

سالک الی اللّه نباید به آن چه پدرانش در اشتباه بوده اند و به آن عمل می کرده اند، تحّجر داشته باشد و شیطان او را به طرف آتش جهنّم بکشاند. بلکه باید روی خود را به سوی خدا کند و نیکوکار باشد که در این صورت تمسّک به ریسمان محکم خدا و واسطه الهی با بندگانش کرده و عاقبت تمام کارها در دست خدا است.

وَمَنْ كَفَرَ فَلَا يَحْزُنْكَ كُفْرُهُ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ فَنُنَبِّئُهُمْ بِمَا عَمِلُوا إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ ﴿۲۳﴾

و کسى که کافر شود کفر او تو را محزون نکند. به سوى ما برگشت آنها خواهد بود. پس ما آنها را به آنچه عمل کرده اند، خبر خواهیم داد. قطعا خدا به آنچه در سینه ها است، دانا است. ﴿۲۳﴾

نُمَتِّعُهُمْ قَلِيلًا ثُمَّ نَضْطَرُّهُمْ إِلَى عَذَابٍ غَلِيظٍ ﴿۲۴﴾

آنها را کمى بهره مند خواهیم کرد، سپس آنها را با عذاب شدیدى بیچاره شان خواهیم کرد. ﴿۲۴﴾

«آسمان و زمین را چه کسی خلق کرده؟»

وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۲۵﴾

و اگر از آنها سؤال کنى: چه کسى آسمانها و زمین را خلق کرده؟ حتما مى گویند: خدا. بگو: الحمدللّه. ولى بیشتر آنها نادانند. ﴿۲۵﴾

لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ﴿۲۶﴾

آنچه در آسمانها و زمین است، مال خدا است. قطعا خدا همان بى نیاز شایسته است. ﴿۲۶﴾

«کلمات خدا پایان ناپذیر است»

وَلَوْ أَنَّمَا فِي الْأَرْضِ مِنْ شَجَرَةٍ أَقْلَامٌ وَالْبَحْرُ يَمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُرٍ مَا نَفِدَتْ كَلِمَاتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿۲۷﴾

و اگر آنچه در زمین از درخت وجود دارد، قلمهائى شوند و به دریا هفت دریا بعد از آن اضافه شود، باز هم کلمات خدا پایان نمى پذیرد. قطعا خدا عزیز حکیمى است. ﴿۲۷﴾

مَا خَلْقُكُمْ وَلَا بَعْثُكُمْ إِلَّا كَنَفْسٍ وَاحِدَةٍ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ ﴿۲۸﴾

خلقت شما و زندگى دوباره شما جز مثل یک فرد بیشتر نیست. قطعا خدا شنواى بینائى است. ﴿۲۸﴾

«تسخیر خورشید و ماه»

أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى وَأَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ﴿۲۹﴾

آیا ندیدى که خدا شب را در روز و روز را در شب وارد مى کند و خورشید و ماه را که هر یک به سوى وقت معینى در حرکتند، مسخّر فرموده و قطعا خدا به آنچه مى کنید، آگاه است. ﴿۲۹﴾

ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الْبَاطِلُ وَأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْعَلِيُّ الْكَبِيرُ ﴿۳۰﴾

آن به خاطر این است که خدا، حتما حقّ است و قطعا آنچه را که آنها غیر از خدا مى خوانند، باطل است و قطعا خدا بلندمرتبه و بزرگ است. ﴿۳۰﴾

أَلَمْ تَرَ أَنَّ الْفُلْكَ تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِنِعْمَتِ اللَّهِ لِيُرِيَكُمْ مِنْ آيَاتِهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ ﴿۳۱﴾

آیا ندیدى که کشتى ها در دریا به نعمت خدا حرکت مى کنند، براى اینکه از نشانه هاى خدا به شما نشان دهد؟ قطعا در آن براى هر صبرکننده و شکرگزارى نشانه هائى است. ﴿۳۱﴾

«در دریا خدا را می خوانند»

وَإِذَا غَشِيَهُمْ مَوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ فَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا كُلُّ خَتَّارٍ كَفُورٍ ﴿۳۲﴾

و زمانى که موج دریا مانند ابرها آنها را مى پوشاند، خدا را در حالى که دینشان را براى او خالص کرده اند، مى خوانند. و چون خدا آنها را به خشکى نجات مى دهد، بعضى از آنها معتدل بوده. و به آیات ما جز هر پیمان شکنِ کفران کننده اى، انکار نمى کند. ﴿۳۲﴾

«ترس از قیامت»

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَاخْشَوْا يَوْمًا لَا يَجْزِي وَالِدٌ عَنْ وَلَدِهِ وَلَا مَوْلُودٌ هُوَ جَازٍ عَنْ وَالِدِهِ شَيْئًا إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ ﴿۳۳﴾

اى مردم، تقواى پروردگارتان را پیشه کنید و بترسید از روزى که نه پدر جزاى اعمال فرزندش را تحمّل مى کند و نه فرزند چیزى از جزاى اعمال پدرش را تحمّل مى کند. قطعا وعده خدا حقّ است. پس زندگى دنیا مغرورتان نکند و گول زننده اى شما را به (کرم و رحمت) خدا مغرور ننماید. ﴿۳۳﴾

«علم در نزد خدا است»

إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ﴿۳۴﴾

قطعا در نزد خدا علم ساعت قیامت است و باران را نازل مى کند و مى داند چه چیز در رحمها است و کسى نمى داند فردا چه به دست خواهد آورد و کسى نمى داند به کدام سرزمین خواهد مُرد. قطعا خدا داناى آگاهى است. ﴿۳۴﴾